Τα διδακτικά βιβλία στη χώρα μας θεωρούνται βασικοί συντελεστές για την επίτευξη των σκοπών της εκπαίδευσης και συγγράφονται υποχρεωτικά σύμφωνα με τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ). Η διαπίστωση, συνεπώς, του βαθμού στον οποίο υλοποιούν και συντονίζονται τα διδακτικά εγχειρίδια με τα ΑΠΣ είναι καίριας σημασίας καθώς τυχόν «αντιφάσεις, ανακολουθίες και ασυνέχειες» μεταξύ αυτών των δύο παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας θεωρούνται σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας στην επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων που θέτει η επίσημη Πολιτεία. Επιπλέον, αν λάβει κανείς υπόψη του τον κεντρικό ρόλο που κατέχει στη διδασκαλία η χρήση των σχολικών βιβλίων, διεθνώς και ειδικά στη χώρα μας, την εμμονή εκπαιδευτικών και μαθητών στην «εξάντληση της διδακτέας ύλης», στη σχολαστική διδασκαλία όλων των ενοτήτων και ασκήσεων των βιβλίων αυτών και στην απομνημόνευση ολόκληρων χωρίων τους ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία στο σχολείο και την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια, πρέπει να θεωρήσει περίπου ως υποχρεωτική την αξιολόγησή τους από την εκπαιδευτική κοινότητα ως μέσων διδασκαλίας.
Πρόσφατα άρθρα: Αναζητήσεις
Τοπικά γλωσσικά ιδιώματα και ταυτότητα: από την Τοπικότητα στον Ψηφιακό Πολιτισμό
Γιώργη Ν. Μουρτζίλα, «Από τα Καλύβια του Ιστόκ στο Σκυλίτσι»
Κοζάνη: η γένεση και η ανάπτυξη μιας Μακεδονικής Μητρόπολης
Συνεντεύξεις κ.λπ. στην Πεμπτουσία
FLASHTV Κοζάνης, εκπομπή ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ
Παρεμβάσεις μου σχετικά με ερωτήματα για τα βαλκανικά γλωσσικά θέματα
Ντίνας, Κ., Ξανθόπουλος, Α. & Κυρίδης, Α. 2009. Ένα μεθοδολογικό εργαλείο για τον έλεγχο της συνάφειας μεταξύ αναλυτικών προγραμμάτων και διδακτικών εγχειριδίων, στο: ΙΓ’ Διεθνές Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος, Ιωάννινα 20-22 Νοεμβρίου 2009, σσ. 483-496
Αν συνυπολογίσουμε και το γεγονός της μαζικής αντικατάστασης σχεδόν όλων των διδακτικών βιβλίων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση της χώρας μας, σταδιακά μετά το 2006 η έρευνα των βιβλίων αυτών αποκτά και ένα εξαιρετικά επίκαιρο και επείγοντα χαρακτήρα.
Το κρίσιμο πρόβλημα που καλείται να επιλύσει ο ερευνητής προκειμένου να αποφανθεί για τη συνάφεια ΑΠΣ και διδακτικών βιβλίων είναι πώς μπορεί να διαπιστωθεί, να μετρηθεί και να αξιολογηθεί ο βαθμός αυτής της συνάφειας με τρόπο έγκυρο, αξιόπιστο και αντικειμενικό. Με σκοπό να απαντήσουμε στο πρόβλημα αυτό, δομήσαμε και παρουσιάζουμε στην εισήγηση που ακολουθεί ένα μεθοδολογικό εργαλείο για τον έλεγχο και την αξιολόγηση της συνάφειας μεταξύ των διδακτικών εγχειριδίων [Βιβλία του Μαθητή (ΒΜ) και Τετράδια Εργασιών (ΤΕ)] για το γλωσσικό μάθημα στις τέσσερις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού σχολείου (Γ΄, Δ΄, Ε΄& ΣΤ΄) και του αντίστοιχου ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ για το γλωσσικό μάθημα.
Ντίνας, Κ. & Ξανθόπουλος, Α. 2009. Η μεθοδολογία της διδασκαλίας γραμματικών και συντακτικών φαινομένων στις τέσσερις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, στο: Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Διδασκαλείο «Θεόδωρος Κάστανος», Παιδαγωγική Εταιρείας Ελλάδας & ΠΕΚ Αλεξανδρούπολης. 2009. Πανελλήνιο Συνέδριο Διδασκαλεία: παρελθόν, παρόν και μέλλον. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, σσ. 573-584
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα διδακτικά βιβλία της γλώσσας (Βιβλίο Μαθητή και Τετράδιο Εργασιών) των τάξεων Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ του δημοτικού σχολείου με σκοπό να διαπιστωθεί εάν η διδασκαλία των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων είναι σε συνάφεια με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών (ΑΠΣ). Συγκεκριμένα, μελετήθηκε πόσες ασκήσεις αφορούν γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, ποιες από αυτές είναι ανοιχτού ή κλειστού τύπου, καθώς και εάν η εξάσκηση στα γραμματικά φαινόμενα γίνεται με λέξεις, φράσεις ή μέσα σε κείμενα. Επίσης, παρουσιάζονται ο τρόπος εργασίας των μαθητών κατά την επεξεργασία των ασκήσεων (ατομικά ή ομαδικά) και η πιθανή εμπλοκή τους σε διαδικασίες αυτοαξιολόγησης. Παράλληλα, καταγράφηκαν ποιοι και πόσοι γραμματικοί κανόνες περιλαμβάνονται στα βιβλία. Τα αποτελέσματα δείχνουν γενικά μια άτολμη και αποσπασματική υιοθέτηση της διδακτικής μεθοδολογίας που σκιαγραφεί το ΑΠΣ.
Γώτη, Ε. & Ντίνας, Κ. 2009. Το (νέο) Πρόγραμμα Σπουδών γλωσσικής διδασκαλίας και οι πρακτικές των νηπιαγωγών, στο: Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Διδασκαλείο «Θεόδωρος Κάστανος», Παιδαγωγική Εταιρείας Ελλάδας & ΠΕΚ Αλεξανδρούπολης. 2009. Πανελλήνιο Συνέδριο Διδασκαλεία: παρελθόν, παρόν και μέλλον. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη, σσ. 545-558
Σχετικά πρόσφατα για το ελληνικό νηπιαγωγείο εκπονήθηκε νέο Πρόγραμμα Σπουδών, το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) (Φ.Ε.Κ. 304/2003). Στη συνέχεια, με βάση αυτό, συγγράφηκαν τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) των επί μέρους γνωστικών αντικειμένων. Ειδικότερα, το Αναλυτικό Πρόγραμμα της Γλώσσας για το Νηπιαγωγείο βασίζεται κυρίως στη θεωρία του αναδυόμενου γραμματισμού, η αξία διερεύνησης του οποίου είναι σημαντική για τη βελτίωση της γλωσσικής διδασκαλίας.
Ο ρόλος των νηπιαγωγών είναι αυτονόητα σπουδαίος (και) όσο αφορά τη γλωσσική διδασκαλία στο νηπιαγωγείο. Η διερεύνηση των γνώσεων, των αντιλήψεων και των πρακτικών των νηπιαγωγών σε θέματα γλώσσας, στοιχεία που πηγάζουν από το δικό τους πολιτισμικό πλαίσιο, είναι πρωταρχικής σημασίας, επειδή σύμφωνα με τη θεωρία του αναδυόμενου γραμματισμού επηρεάζει καθοριστικά την ανάδυση και ανάπτυξη του γραμματισμού των μικρών παιδιών.
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να αποτυπώσει τις πρακτικές που εφαρμόζουν οι νηπιαγωγοί κατά τη γλωσσική διδασκαλία και να διερευνήσει τη σχέση τους με τις κατά δήλωση πρακτικές τους και τη θεωρία του αναδυόμενου γραμματισμού.
Ντίνας, Κ. 2009. Ο γλωσσικός χάρτης της Βαλκανικής. Μοχλός 23, σσ. 30-32
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια σύντομη επισκόπηση της γλωσσικής ιστορίας της Βαλκανικής με σημαντικότερους σταθμούς: α) τη γλωσσική κατάσταση στην αρχαιότητα με σπουδαιότερες γλώσσες την ελληνική, την ιλλυρική και τη θρακική, β) τον ερχομό της λατινικής και τη συμβολή της στη δημιουργία νέων γλωσσών, των νεολατινικών γλωσσών της Βαλκανικής, γ) την κάθοδο των Σλάβων και τη δημιουργία των σλαβικών γλωσσών της Βαλκανικής, και δ) την έλευση της τουρκικής γλώσσας με την οθωμανική κατάκτηση.
Οι κυριότερες γλώσσες που διαμορφώνουν τον σημερινό γλωσσικό χάρτη της Βαλκανικής είναι: οι νεολατινικές (δακορουμανική, κουτσοβλαχική, μογλενίτικη και ιστρορουμανική), οι σλαβικές (σερβοκροατική, βουλγαρική, πομακική, γλώσσα της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας), η τουρκική, και οι «ανάδελφες» γλώσσες της βαλκανικής, η αλβανική και η νεοελληνική.
Ντίνας, Κ. 2009. “Διανομή των ελληνορθοδόξων οικογενειών της πόλεως Φλωρίνης εις τέσσαρας ενορίας”. Σχολιασμένη (επαν)έκδοση της απογραφής του ελληνορθόδοξου πληθυσμού της Φλώρινας από τον Μητροπολίτη Μογλενών και Φλωρίνης Άνθιμο. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Necati Cumalı 1921-2000 Ένας Τούρκος συγγραφέας από τη Φλώρινα. Φλώρινα: Βιβλιολογείον, σσ. 227-251
Στο αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης φυλάσσεται ένα πολύτιμο για την ιστορία της πόλης της Φλώρινας ιστορικό τεκμήριο. Πρόκειται για μια απογραφή του ελληνορθόδοξου πληθυσμού της πόλης, την οποία πραγματοποίησε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα ο Μητροπολίτης Μογλενών και Φλωρίνης Άνθιμος με σκοπό να χωρίσει τον πληθυσμό σε τέσσερις ενορίες και να τις αναθέσει σε ισάριθμους ελληνορθόδοξους ιερείς.
Το συγκεκριμένο τεκμήριο, σημαντικό για την απεικόνιση μέρους του πληθυσμού της Φλώρινας στις αρχές του 20ού αιώνα, (επαν)εκδίδεται για λόγους που εξηγούνται επαρκώς στο κείμενο της εισήγησης (αρκετά στοιχεία του ιστορικού τεκμηρίου είχαν παραποιηθεί κατά την πρώτη έκδοσή του το 1991).
Γώτη, Ε., Ντίνας Κ. & Καριώτογλου Π. 2009. Φυσικές Επιστήμες και Γλώσσα: μια διαθεματική πρόταση διδασκαλίας της ταξινόμησης των υλικών στις τρεις φυσικές καταστάσεις της ύλης. Στο: Οι πολλαπλές προσεγγίσεις της διδασκαλίας και της μάθησης των φυσικών επιστημών Πρακτικά (ηλεκτρονική έκδοση) 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου Διδακτικής των Φυσικών επιστημών και Νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, 7-10 Μαΐου 2009 (σελ. 293-300). Φλώρινα: Παιδαγωγική Σχολή Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται μια διδακτική πρόταση διαθεματικής διδασκαλίας Φυσικών Επιστημών και Γλώσσας με θέμα την ταξινόμηση των υλικών στις τρεις φυσικές καταστάσεις της ύλης. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των απόψεων παιδιών προσχολικής ηλικίας για την ταξινόμηση των υλικών μέσω μιας ειδικά σχεδιασμένης διδακτικής παρέμβασης που ενσωμάτωνε γλωσσικές δραστηριότητες. Ο σχεδιασμός της εργασίας περιλάμβανε την καταγραφή των προϋπαρχουσών αντιλήψεων των παιδιών (με ατομικές ημιδομημένες συνεντεύξεις) αναφορικά με τις τρεις καταστάσεις της ύλης και της προσέγγισης του κειμενικού είδους της αφίσας (προ-έλεγχος), τη διδακτική παρέμβαση και τον μετα-έλεγχο προκειμένου να αξιολογηθεί η παρέμβαση. Τα ευρήματα της έρευνας ήταν ενθαρρυντικά, καθώς προέκυψε σημαντική βελτίωση στις αντιλήψεις των παιδιών αναφορικά με την ταξινόμηση των υλικών. Επίσης από την ποιοτική ανάλυση των περιγραφών των παιδιών διαπιστώθηκε εμπλουτισμός του λεξιλογίου τους και χρήση αυξημένου αριθμού λέξεων. Η εργασία αυτή υλοποίησε στόχους που αφορούσαν τόσο στις φυσικές επιστήμες όσο και στην ανάπτυξη της γλώσσας στην προσχολική εκπαίδευση.
Stamou, A.G. & Dinas, K.D. 2009. Greek teachers’ common misconceptions about bilingualism. In N. Palaiologou (ed.) Intercultural Education: Paideia, Polity, Demoi. Cd-rom Proceedings of the International Conference co-organized by the International Association for Intercultural Education (IAIE) and the Hellenic Migration Policy Institute (IMEPO), under the aegis of Unesco.
Educators’ attitudes, expectations and ideas about bilingualism play a central role regarding the stance their students will adopt towards home or first language (L1), and eventually in terms of the type of bilingualism their students will develop. On the other hand, the mapping of teachers’ potential prejudices and misconceptions about bilingualism could contribute to the design of more efficient intercultural education programs, by pinpointing those areas needing particular attention for conceptual change. The relevant literature indicates several myths circulating about bilingualism. However, there are quite a few empirical studies exploring whether and to what extent teachers in general, as well in different socio-cultural settings, hold some or most of these misconceptions.
In the present study we draw upon the teaching experience gained from two intercultural education training programs for pre- and in-service teachers organized by the University of Thessaly (Volos, Greece). It is noteworthy that although teachers form a widely heterogeneous group (i.e. geographical background, years of teaching experience, working either in primary or in secondary schools, subjects taught), most of them seem to share the same misconceptions about bilingualism. This signals Greek society’s immaturity in issues of bilingualism.
Τελλίδου, Θ. & Ντίνας, Κ. 2009. Το διαδίκτυο στη σχολική τάξη: από τη θεωρία στην πράξη. 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ “Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη”. Σύρος 8-10 Μαΐου
Στην εισήγηση αυτή περιγράφεται μέρος της πιλοτικής διαδικασίας ενός παρεμβατικού προγράμματος διδασκαλίας με το διαδίκτυο, στο πλαίσιο εκπόνησης Διδακτορικής Διατριβής με θέμα τη δυνατότητα αξιοποίησης του Παγκόσμιου Ιστού στο περιβάλλον της σχολικής τάξης στο μάθημα των Αγγλικών.
Οι μαθητές ενός τμήματος της Στ’ τάξης δημοτικού σχολείου στην πόλη της Καστοριάς αποτελούν την πειραματική ομάδα και διδάσκονται τα αγγλικά με το διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα τον Παγκόσμιο Ιστό. Επιχειρείται η εφαρμογή ενός μοντέλου διδασκαλίας με την ενσωμάτωση του διαδικτύου στην καθημερινή πρακτική της τάξης, όπου η θεωρία εναρμονίζεται με την πράξη και οδηγεί στην ανάπτυξη νέων τρόπων προσέγγισης της διδασκαλίας, νέων προτύπων εκπαιδευτικών, τοποθετώντας τον μαθητή στο κέντρο της διδακτικής διαδικασίας.
Στη συγκεκριμένη εργασία αναφέρονται συνοπτικά τα αποτελέσματα του γραπτού τεστ επίδοσης της πειραματικής ομάδας σε σύγκριση με την επίδοση της ομάδας ελέγχου, για να διαπιστωθεί κατά πόσο συντελείται πρόοδος στην κατανόηση και παραγωγή της γλώσσας.
Ντίνας, Κ. & Ζαρκογιάνη, Ε. 2009. Διδακτική αξιοποίηση των νεοελληνικών διαλέκτων. Η περίπτωση του γλωσσικού ιδιώματος Αφάντου Ρόδου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, σσ. 182
Η εργασία αυτή διαπραγματεύεται το ζήτημα της διδασκαλίας των τοπικών διαλέκτων και ιδιωμάτων στο πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας στο γυμνάσιο. Εισαγωγικώς θίγονται θέματα που σχετίζονται με τη γλωσσική ποικιλία (γλώσσα, διάλεκτος, ιδίωμα) και τη στάση (διεθνώς και στην Ελλάδα) απέναντί της. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην νεοελληνική γλώσσα και τα ιδιώματά της, με έμφαση στα ανατολικά και ιδίως τα ιδιώματα της Ρόδου. Ακολουθεί μια πλήρης γλωσσολογική περιγραφή του ιδιώματος Αφάντου της Ρόδου, το οποίο αποτελεί τη βάση εφαρμογής της διδακτικής πρότασης που ακολουθεί. Το δεύτερο μέρος της εργασίας ασχολείται με τη διδακτική αξιοποίηση των ιδιωμάτων και εν προκειμένω αυτού του Αφάντου της Ρόδου. Συζητούνται κάποια απαραίτητα θεωρητικά ζητήματα και στη συνέχεια παρουσιάζεται η διδακτική πρόταση για την αξιοποίηση του γλωσσικού ιδιώματος Αφάντου στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Μακαρατζής, Γ. & Ντίνας, Κ. 2009. Εκπαιδευτικοί και εκπαιδευτικό λογισμικό. Απλοί χρήστες ή και δημιουργοί; Σύγχρονη Eκπαίδευση 156, σσ. 138-152
Τα τελευταία χρόνια υποστηρίζεται ολοένα και περισσότερο η άποψη πως ο εκπαιδευτικός είναι ένας επαγγελματίας που αξιοποιεί τις γνώσεις και τις ικανότητές του για την αντιμετώπιση διδακτικών προβλημάτων με την επιλογή κατάλληλων μέσων και εργαλείων, όπως ένα εκπαιδευτικό λογισμικό. Η άποψη αυτή συνδέεται στενά με την αντίληψη πως ο εκπαιδευτικός πρέπει να συμμετέχει ενεργά στη δημιουργία του εκπαιδευτικού λογισμικού που θα χρησιμοποιήσει ή και να το δημιουργεί μόνος του. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η παρούσα δημοσίευση που παρουσιάζει τα ευρήματα μιας έρευνας δράσης που πραγματοποιήθηκε με σκοπό τη βελτίωση ενός εκπαιδευτικού λογισμικού που δημιουργήθηκε από εκπαιδευτικό και χρησιμοποιήθηκε από τους μαθητές για την επεξεργασία πρωτότυπων επικοινωνιακών κειμένων που έγραψαν οι ίδιοι ή άλλοι μαθητές πρωτοβάθμιου σχολείου.