Οι γλώσσες ως πολιτιστικά προϊόντα είναι αποτέλεσμα ώσμωσης διαφόρων πολιτισμών που για συγκεκριμένους ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς λόγους συνυπήρξαν σε διάφορα πεδία. Από την άλλη το αίτημα της “καθαρότητας” της γλώσσας αλλά και άλλων πολιτιστικών αγαθών είναι διαρκές και τίθεται από πολλές πλευρές, αν και για διαφορετικούς λόγους.
Αρχική » 2008
Αρχείο έτους 2008
Ντίνας, Κ. 2008. Η ελληνική γλώσσα στον 21ο αιώνα. Πώς (επανα)τίθεται το δίλημμα: ‘Ξενηλασία ή ισοτέλεια;’ Πρακτικά 2ου Συνεδρίου ‘Αχιλλέας Τζάρτζανος’, Τίρναβος
Στην εισήγηση θίγονται ζητήματα σχετικά: με τον (λεξιλογικό κυρίως) δανεισμό της ελληνικής γλώσσας σήμερα αλλά και παλιότερα· με τη στάση που τηρήθηκε στη χώρα μας αλλά και αλλού σχετικά με το θέμα αυτό· με τη σημερινή πραγματικότητα, τους κινδύνους αλλά και τους “κινδύνους” που απορρέουν από αυτήν· τέλος, με τις διαφαινόμενες προοπτικές.
Αλευριάδου, Α. & Ντίνας, Κ. 2008. Ο αφηγηματικός λόγος ενός παιδιού με σύνδρομο Williams. Μελέτη περίπτωσης. Σύγχρονη Eκπαίδευση 155, σσ. 177-189
Το σύνδρομο Williams είναι ένα σπάνιο γενετικό σύνδρομο με κύριο χαρακτηριστικό του τη νοητική καθυστέρηση, ενώ παρουσιάζει ένα ιδιότυπο γνωστικό προφίλ (διατήρηση σε ικανοποιητικό βαθμό της γλωσσικής ικανότητας, ενώ, απ’ την άλλη, σοβαρές δυσλειτουργίες στον οπτικοχωρικό τομέα). Τα παιδιά με σύνδρομο Williams διαθέτουν ένα πλούσιο λεξιλόγιο και καλά αρθρωμένο λόγο. Απ’ την άλλη, παρουσιάζουν αδυναμίες στις πραγματολογικές τους δεξιότητες και σε μερικές σύνθετες όψεις της σύνταξης. Η παρούσα έρευνα μελετά τις γλωσσικές δυνατότητες και αδυναμίες ενός αγοριού με σύνδρομο Williams με μητρική γλώσσα την ελληνική, εξετάζοντας τον αφηγηματικό του λόγο. Τέλος, παρουσιάζονται κάποιες προτάσεις εκπαιδευτικής παρέμβασης.
Ντίνας, Κ. & Κεραμυδά, Μ. 2008. Η γλώσσα στη διαφήμιση των παιδικών παιχνιδιών. Σύγχρονη Eκπαίδευση 154, σσ. 107-124
Στόχο της παρούσας έρευνας αποτελεί η μελέτη της γλώσσας που χρησιμοποιείται στα τηλεοπτικά διαφημιστικά μηνύματα και ειδικότερα σε αυτά που αφορούν στα παιδικά παιχνίδια. Το δείγμα αποτελείται από 51 διαφημίσεις που βιντεοσκοπήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα από 22 έως 30 Δεκεμβρίου 2004, περίοδο που λόγω εορτών προβάλλονται πολλές παιδικές διαφημίσεις. Επιλέχτηκαν τα τηλεοπτικά κανάλια ΜEGA, ΑΝΤ1, ALTER και STAR κατά τις νυχτερινές ώρες, 10:00-12:30 μ.μ, και αναλύθηκε το διαφημιστικό κείμενο. Η μεθοδολογία που ακολουθούμε για την ανάλυση του διαφημιστικού κειμένου γίνεται με βάση την ανάλυση των κειμενικών παραγόντων που προτείνεται από τους de Beaugrande – Dressler. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η μελέτη του κειμένου γίνεται με βάση τους παράγοντες που καθορίζουν την κειμενικότητά του, δηλαδή τη συνοχή, τη συνεκτικότητα, την προθετικότητα, την αποδεκτότητα, την πληροφορητικότητα, την καταστασιακότητα και τη διακειμενικότητα. Στην ανάλυση δεν περιοριζόμαστε στο προφορικό κείμενο αλλά θεωρούμε απαραίτητο να ασχοληθούμε και με το γραπτό κείμενο των παιδικών διαφημίσεων, που εμφανίζεται πολύ συχνά στην αρχή και στο τέλος των διαφημίσεων και περιλαμβάνει λέξεις, φράσεις ή προτάσεις, που εμφανίζονται στην οθόνη. Σκοπός μας είναι η παροχή ενός μοντέλου για τον εντοπισμό των τεχνικών που χρησιμοποιεί η διαφήμιση που στοχεύει στα παιδιά και η αξιοποίησή του από γονείς και δασκάλους για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Γώτη, Ε. & Ντίνας, Κ. 2008. Οι νηπιαγωγοί κρίνουν τον καινούργιο Οδηγό Νηπιαγωγού και προτείνουν… Σύγχρονη Eκπαίδευση 153, σσ. 181-190
Με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.), όπως περιγράφεται στον Οδηγό της Νηπιαγωγού, επιχειρείται η βελτιστοποίηση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος στο χώρο του Νηπιαγωγείου. Το μέλλον του Οδηγού εξαρτάται κυρίως από τις ίδιες τις Νηπιαγωγούς, οι οποίες καλούνται να υλοποιήσουν στη διδακτική διαδικασία τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα.
Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν: να αποτυπώσει τις αντιδράσεις των νηπιαγωγών του Ν. Ημαθίας μετά από ένα χρόνο εφαρμογής του ΔΕΠΠΣ και να καταγράψει τις προτάσεις τους. Με τη χρήση ερωτηματολογίου προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε το προφίλ των νηπιαγωγών, να καταγράψουμε τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετώπισαν και να διατυπώσουμε τις προτιμήσεις τους καθώς και τις προτάσεις τους αναφορικά με τον Οδηγό. Πιστεύουμε ότι τα δεδομένα αυτής της μελέτης θα είναι χρήσιμα στη διαμόρφωση τρόπων αντιμετώπισης της ανασφάλειας και των αδυναμιών που αισθάνονται οι νηπιαγωγοί μετά από ένα χρόνο εφαρμογής του ΔΕΠΠΣ.
Ντίνας, Κ. 2008. Οι ιστορικές βιβλιοθήκες ως «τράπεζες πληροφοριών» του παρελθόντος. Η περίπτωση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης. Θεσσαλονίκη: Μορφωτικό Ίδρυμα Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης, σσ. 154-161
Το Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για τη μελέτη της ιστορίας του ελληνικού τύπου διοργάνωσε έκθεση ντοκουμέντων και συνέδριο για την ανάδειξη της εκδοτικής δραστηριότητας των πρωτοπόρων Ελλήνων δημοσιογράφων Μαρκίδων Πούλιου, εκδοτών της πρώτης ελληνικής εφημερίδας στη Βιέννη.
Η εισήγησή μου αφορούσε τη σχέση του ανθρώπου με την πληροφορία, τη συσχέτιση των βιβλιοθηκών με τις σύγχρονες «τράπεζες πληροφοριών» και τη γνωστοποίηση στο ευρύ κοινό του ρόλου των ιστορικών βιβλιοθηκών. Ειδικότερη αναφορά έγινε στην ιστορία των σχολείων της Κοζάνης και του ρόλου που έπαιξε η ίδρυση της ιστορικής της βιβλιοθήκης, η οποία αποτέλεσε ένα απαραίτητο προσάρτημα της Σχολής της Κοζάνης συγκεντρώνοντας πολύ σημαντικό αριθμό χειρογράφων, εγγράφων και παλαιών εντύπων κυρίως της περιόδου του Ελληνικού Διαφωτισμού, του οποίου η πόλη αποτέλεσε σημαντικό κέντρο.
Ντίνας, Κ. 2008. Το γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα. Μία σύντομη ιστορική επισκόπηση. Πεμπτουσία 26, σσ. 46-51
Η Πεμπτουσία είναι ένα περιοδικό ποικίλου επιστημονικού, φιλοσοφικού και θρησκευτικού προβληματισμού, που εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικού και Ορθόδοξου Πολιτισμού.
Στο πλαίσιο ενημέρωσης και προβληματισμού του ευρύτερου κοινού πάνω σε θέματα γλώσσας και εκπαίδευσης μου ζητήθηκε να γράψω μια σύντομη ιστορία του γλωσσικού ζητήματος.
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια σύντομη επισκόπηση των σημαντικότερων σταθμών του γλωσσικού ζητήματος με αναφορά στις πολιτικές αλλά και εκπαιδευτικές τους προεκτάσεις.
Το γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα
Ηλεκτρονική έκδοση (ανάκτηση: 4/1/2016)
Ντίνας, Κ. & Ξανθόπουλος Αν. 2008. Η διδασκαλία της παραγωγής γραπτού λόγου στα νέα βιβλία της ελληνικής γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο (τάξεις Γ’, Δ’, Ε’ & Στ’). Στο: Περιφερειακή Διεύθυνση Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου, Πρακτικά 2ου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου 19-21 Οκτωβρίου 2007
Η διδασκαλία του γραπτού λόγου (ως ανάγνωση και γραφή) αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας στα πλαίσια του επίσημου εκπαιδευτικού μηχανισμού και εν προκειμένω του Δημοτικού Σχολείου. Μάλιστα τα πιο «ισχυρά» είδη του γραπτού λόγου, που έχουν να κάνουν με την άσκηση κοινωνικο-πολιτιστικής εξουσίας, είναι αναγκαίο να διδάσκονται άμεσα στα παιδιά, καθώς για τα περισσότερα είναι έξω από τον κύκλο των άμεσων εμπειριών τους. Η γνωριμία και η εξοικείωση με μια ποικιλία κειμενικών ειδών ή ειδών λόγου, όπως τα πραγματολογικά και τα χρηστικά είδη ή η επιστημονική και η νομική γλώσσα, την αξία των οποίων ανέδειξε πρόσφατα η κειμενογλωσσολογία, συμβάλλει αφενός στην επαγγελματική κοινωνικοποίηση του ατόμου και αφετέρου του παρέχει πρόσβαση στην κοινωνική ιεραρχία. Αντίθετα, η αδυναμία χρήσης ορισμένων μορφών λόγου οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην περιθωριοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού με πρόσχημα τη γλώσσα.
Οι συντάκτες του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαίσιου Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και του Αναλυτικού Πρόγραμματος Σπουδών (ΑΠΣ) της Ελληνικής Γλώσσας έλαβαν ιδιαίτερη πρόνοια για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου και ειδικότερα για την παραγωγή του γραπτού λόγου, που μας απασχολεί στην παρούσα έρευνα, στο κεφάλαιο με τίτλο: «Γ. Γραπτός λόγος – Γραφή και παραγωγή γραπτού λόγου» (ΦΕΚ 303, 2003, σσ. 3757-3760). Παράλληλα, στο κεφάλαιο της διδακτικής μεθοδολογίας του ΑΠΣ (ΦΕΚ 303, 2003, σ. 3773) δίνουν σαφέστερες οδηγίες για τον τρόπο «σύνθεσης γραπτού κειμένου». Τα προγράμματα αυτά αποτέλεσαν τη βάση της συγγραφής των νέων εγχειριδίων για τη διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο, καθώς τα διδακτικά εγχειρίδια στη χώρα μας πρέπει να γράφονται σύμφωνα με τις προδιαγραφές των εκάστοτε ΑΠΣ. Με άλλα λόγια, τα βιβλία πρέπει να «μεταφράζουν» με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια σε διδακτέα ύλη τούς σκοπούς και στόχους που περιγράφονται στα αναλυτικά προγράμματα και, συνεπώς, αυτό πρέπει να είναι και το κυριότερο κριτήριο για την αποτίμηση της αποτελεσματικότητάς τους. Ωστόσο, είναι ερευνητέο το εάν η παραγωγή γραπτού λόγου στα νέα διδακτικά βιβλία ακολούθησε τις προδιαγραφές του ΑΠΣ, ιδιαίτερα αν ανατρέξουμε στα ευρήματα ερευνών που έγιναν στα παλιά γλωσσικά εγχειρίδια και απέδειξαν ότι μόνο αυτονόητη δεν είναι η συμμόρφωση των βιβλίων προς τα εκάστοτε αναλυτικά προγράμματα που υλοποιούν και, αφετέρου, από τις αντιφατικές κρίσεις που έχουν διατυπωθεί μέχρι σήμερα για την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά των νέων βιβλίων.
Ο σκοπός της έρευνάς μας ήταν, λοιπόν, να μελετήσει το πώς και κατά πόσο τα νέα βιβλία γλώσσας συμβάλλουν στην επίτευξη του βασικού σκοπού της διδασκαλίας στις τέσσερις μεγαλύτερες του δημοτικού σχολείου που είναι: «Η ανάπτυξη της ικανότητας του παιδιού να επικοινωνεί γραπτά με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα χρησιμοποιώντας τη μορφή και το ύφος που αρμόζει σε κάθε περίσταση επικοινωνίας» (ΦΕΚ 303, 2003, σσ. 3758-59).
Επιμέρους στόχοι της έρευνας ήταν να καταγράψουμε: (α) ποια και πόσα κειμενικά είδη καλούνται να παράγουν οι μαθητές σε κάθε τάξη· (β) τις περιστάσεις επικοινωνίας (πομπός, δέκτης, δίαυλος, σκοπός, χρόνος και τόπος) μέσα στις οποίες λαμβάνει η παραγωγή γραπτού λόγου· (γ) τη διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου (προσυγγραφικό, συγγραφικό, μετασυγγραφικό στάδιο)· (δ) το πώς εργάζονται οι μαθητές (ατομικά, ομαδικά, σε ζεύγη) κατά την παραγωγή και αξιολόγηση του γραπτού τους λόγου, και (ε) τις διαφορές στην παραγωγή γραπτού λόγου από τάξη σε τάξη σύμφωνα με τους παραπάνω στόχους, ώστε να διαπιστώσουμε το πόσο «ενιαία» είναι η διδασκαλία της παραγωγής γραπτού λόγου από τάξη σε τάξη.
Ηλεκτρονική έκδοση (ανάκτηση: 4/1/2015)
Ντίνας, Κ. 2008. Εκπαιδευτική συνεργασία ελληνικών πανεπιστημίων με έδρες νεοελληνικών σπουδών στο εξωτερικό. Η στήριξη μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών μέσω e-learning. Στο: Διαλεκτόπουλος Θ. (επιμ.) Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Πρακτικά του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου, Βρυξέλλες 5-7 Οκτωβρίου 2007. Αθήνα, σσ. 136-144
Ο ρόλος των πανεπιστημιακών εδρών που ασχολούνται με την προώθηση της ελληνομάθειας ανά την υφήλιο είναι πολύ σημαντικός και έχει αναγνωριστεί από την Ελληνική Πολιτεία πολλαπλώς. Στο δύσκολο και πολλές φορές υπό αντίξοες συνθήκες παρεχόμενο εκπαιδευτικό και επιστημονικό έργο πρέπει να είναι καθοριστική η συμβολή των ελληνικών πανεπιστημίων και κυρίως των τμημάτων που ασχολούνται με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.
Στο πλαίσιο αυτό και με αφορμή τη διεξαγωγή του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου με τίτλο “Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης” πρότεινα τη δημιουργία ενός συστήματος ασύγχρονης επικοινωνίας τύπου e-class, προκειμένου με την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία (e-learning) να παρασχεθεί στις έδρες ελληνικής γλώσσας των χωρών της Δυτικής Ευρώπης ουσιαστική επιστημονική και εκπαιδευτική βοήθεια εκμέρους πανεπιστημιακών δασκάλων ειδικών σε θέματα γλωσσικής διδασκαλίας κυρίως σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
Κατσάνης, Ν. & Ντίνας, Κ. 2008. Οι Βλάχοι του νομού Σερρών και της Ανατολικής Μακεδονίας. Σέρρες, σσ. 237
Το βιβλίο αυτό προέκυψε από την εμπλοκή μου στο πρόγραμμα “Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού, ντοκιμαντέρ, βιβλίων, λευκωμάτων, cd και ντοκιμαντέρ”, που αποτέλεσε μέρος του ευρύτερου έργου “Ανάδειξη Πολιτιστικής και Παραδοσιακής Κληρονομιάς στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Σερρών και της Νότιας Βουλγαρίας”, το οποίο υλοποίησε ο σύλλογος Βλάχων Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος” στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Interreg ΙΙΙ.
Το βιβλίο περιέχει: ι) μια εκτενέστατη εισαγωγή σχετικά με τους Βλάχους γενικώς, με τους Βλάχους στην Ανατολική Μακεδονία ειδικότερα και πιο συγκεκριμένα με τους Βλάχους στην ευρύτερη περιοχή των Σερρών, και ιι) τέσσερα διακριτά μέρη που αντιστοιχούν σε επιμέρους θεματικά αντικείμενα, ήτοι: παραδοσιακές φορεσιές, βλαχόφωνα τραγούδια, παραδοσιακά επαγγέλματα, και βλάχικοι οικισμοί των Βλάχων της Ανατολικής Μακεδονίας.
Η σχέση του ενλόγω βιβλίου με την υπό προκήρυξη θέση έγκειται στο ότι ακροθιγώς ασχολείται με θέματα σχέσεων και επιδράσεων της ελληνικής με τις γειτονικές της γλώσσες και εν προκειμένω με την κουτσοβλαχική.