Αρχείο κατηγορίας Περιοδικά-Συνέδρια

Η γλωσσική διδασκαλία στο ελληνικό σχολείο είναι ένας τομέας που απασχολεί παιδαγωγούς και γλωσσολόγους εξαιτίας του γεγονότος ότι η σωστή χρήση της γλώσσας επιτρέπει στους μαθητές να επιτυγχάνουν στόχους που συντελούν σε μια επιτυχημένη κοινωνική ζωή. H επιχειρηματολογία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την επίτευξη των στόχων αυτών.

Καθώς κινούμαστε ήδη στο 21ο αιώνα, διαφορετικές απόψεις και πολλές διαμάχες συνεχίζουν να διαπερνούν τις συζητήσεις που αφορούν τον ρόλο του υπολογιστή στην εκπαίδευση. Οι δάσκαλοι διαδραματίζουν ασφαλώς έναν βασικό ρόλο σε ό,τι έχει σχέση με τον τρόπο και τον βαθμό εισαγωγής της νέας τεχνολογίας στη σχολική τάξη.

Από το 1997-98, που άρχισε να διαφαίνεται η πρόθεση του Υπουργείου Παιδείας να προχωρήσει σε μια εκπαιδευτική αλλαγή, άνοιξε μια έντονη συζήτηση γύρω από το περιεχόμενό της και τις στοχεύσεις της, η οποία ξέφυγε αρκετές φορές από τα πλαίσια μιας απόλυτα λογικής επιστημονικής αντιπαράθεσης και ξεστράτισε σε ιδεολογικώς περιχαρακωμένες αντιπαραθέσεις. Καθώς σήμερα (Απρίλιος 2007) βρισκόμαστε στο τέλος ενός κύκλου με την ολοκλήρωση της έκδοσης και την εισαγωγή στα σχολεία των καινούργιων βιβλίων, επιχειρείται με την παρούσα εισήγηση μια ψύχραιμη ―ελπίζω― αποτίμηση της νέας πραγματικότητας μέσα από συγκεκριμένα ερευνητικά δεδομένα.

Οι Νέες Τεχνολογίες άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο ζούσε η ανθρωπότητα για χιλιάδες χρόνια. Η είσοδός τους στη ζωή μας δεν άφησε τίποτα ανεπηρέαστο. Φυσικό ήταν η εκπαίδευση ―άρα και η γλωσσική διδασκαλία― να είναι ένας από τους χώρους στους οποίους βρήκαν εφαρμογή, χωρίς βέβαια η αποδοχή τους να είναι καθολική ακόμη και σήμερα.

The present paper describes the nature of an e-mail collaboration with the Hellenic Institute of Culture in the city of Odessa, in Ukraine. This is also a chance to show the important work the Hellenic Institute has done in that country to promote Hellenic culture and civilization.

Στην εργασία αυτή συγκεντρώσαμε τις ασκήσεις παραγωγής γραπτού λόγου, όπως αυτές εμφανίζονται στα βιβλία που σήμερα διδάσκονται για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας: Έκφραση – έκθεση της Γ’ Λυκείου, Θεματικοί κύκλοι Λυκείου και Γλωσσικές ασκήσεις για το Ενιαίο Λύκειο. Τις παρουσιάζουμε  κατηγοριοποιώντας τις ανάλογα με την ενότητα του βιβλίου στην οποία ανήκουν, ανάλογα με το είδος λόγου που ζητάνε να παραχθεί, με την έκτασή του, με το θέμα που ζητάνε να πραγματευτεί ο μαθητής και με τη διατύπωση των ίδιων των ασκήσεων. Ειδικότερα, σε σχέση με τη διατύπωση εξετάζουμε αν δίνονται στους μαθητές βοηθητικά στοιχεία, όπως για παράδειγμα λεξιλόγιο ή οδηγίες, και ακόμα τα πλαίσια στα οποία τους ζητάνε να ενταχθεί το κείμενό τους. Παράλληλα, συγκεντρώσαμε τα θέματα παραγωγής λόγου, όπως αυτά δόθηκαν στις Πανελλήνιες εξετάσεις κατά τα χρόνια που οι μαθητές διδάσκονται το νέο εγχειρίδιο Έκφρασης- Έκθεσης, δηλαδή μετά το 2000. Εξετάζουμε τη σχέση μεταξύ αυτών που διδάσκουμε στα παιδιά με αυτά που στο τέλος της χρονιάς ζητιούνται στις Πανελλήνιες εξετάσεις, καθώς και την «προτίμηση» των εξετάσεων σε συγκεκριμένα είδη λόγου και θέματα.

Η παραδοσιακή μέθοδος διδασκαλίας της γλώσσας, καθώς θεωρούσε τα κείμενα των «δόκιμων» συγγραφέων πρότυπα ορθής χρήσης της γλώσσας, προέκρινε τη σχεδόν αποκλειστική χρήση τους στο γλωσσικό μάθημα. Αυτή η μέθοδος χαρακτήριζε εν πολλοίς και τα γλωσσικά βιβλία που μέχρι το 2006 διδάσκονταν στο δημοτικό σχολειό, αν και είχαν συγγραφεί στη βάση ενός δομιστικού και εν μέρει επικοινωνιακού αναλυτικού προγράμματος. Με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του 2003 επιχειρείται η αλλαγή της παραπάνω μεθόδου, εφόσον η διδασκαλία ποικίλων κειμενικών ειδών βρίσκεται πλέον στον πυρήνα της γλωσσικής διδασκαλίας. Τα γλωσσικά εγχειρίδια που υλοποιούν το συγκεκριμένο πρόγραμμα περιλαμβάνουν και λογοτεχνικά κείμενα ―αλλά όχι αποκλειστικά. Η ποσότητα και η διδακτική αξιοποίηση των λογοτεχνικών κειμένων στα βιβλία αυτά έχουν αποτελέσει θέμα επιστημονικής συζήτησης: από τη μια μεριά κάποιοι διαπιστώνουν ανεπάρκεια λογοτεχνικών κειμένων ενώ κάποιοι άλλοι  κάνουν λόγο για ισορροπία κειμενικών ειδών. Η έρευνά μας επιχειρεί να καταγράψει τα λογοτεχνικά κείμενα των βιβλίων των τεσσάρων μεγαλυτέρων τάξεων του δημοτικού, με σκοπό να συμβάλει στη συζήτηση που έχει ανοίξει για τη θέση και τη λειτουργία τους στο γλωσσικό μάθημα. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζουμε ποια και πόσα λογοτεχνικά κείμενα υπάρχουν στα νέα βιβλία, σε ποιο κειμενικό είδος ανήκουν, τι θέση έχουν στα βιβλία, ποιο είναι το μέγεθός τους, ο συγγραφέας τους και πλήθος άλλων βιβλιογραφικών στοιχείων, καθώς και πώς αξιοποιούνται διδακτικά. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι περίπου ένα στα τρία κείμενα των βιβλίων είναι λογοτεχνικό, τα περισσότερα κατατάσσονται στον αναφορικό λόγο και αξιοποιούνται για τη διδασκαλία τόσο των κειμενικών ειδών όσο και της γραμματικής δομής.

Το Διαδίκτυο αποτελεί πολύ σημαντική τεχνολογική καινοτομία του 20ού αιώνα στον τομέα της επικοινωνίας. Η χρήση του από τους εκπαιδευτικούς έχει αξιολογηθεί θετικά από τους ερευνητές, διότι παρέχει οφέλη τόσο στο εκπαιδευτικό προσωπικό όσο και στους μαθητές. Ωστόσο η παρουσία των ιστοσελίδων των ελληνικών δημόσιων νηπιαγωγείων παραμένει μικρή. Η παρούσα εργασία αποτελεί μελέτη περίπτωσης στην οποία αναζητούμε και καταγράφουμε τα χαρακτηριστικά των υπαρχουσών ιστοσελίδων των νηπιαγωγείων ως προς το θεματικό και πολυμεσικό περιεχόμενο, ως προς τις προσφερόμενες υπηρεσίες και την ταυτότητα του δημιουργού, ενώ παράλληλα διερευνούμε τους ιστοτόπους ως προς την υπερίσχυση του λεκτικού ή εικονιστικού κειμένου θέλοντας να εξαγάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για εννοούμενη χρήση του από ενηλίκους ή παιδιά νηπιαγωγείου. Στα συμπεράσματα συγκαταλέγεται και η διαπίστωση πως οι περισσότερες ιστοσελίδες περιέχουν ενότητες για τις δραστηριότητες και τα μαθήματα, ενώ ως προς το πολυμεσικό περιεχόμενο οι περισσότερες περιέχουν στατικές εικόνες. Διαφαίνεται ακόμη ότι οι πιθανοί αποδέκτες είναι οι ενήλικοι, μια που οι ιστοσελίδες στη συντριπτική τους πλειοψηφία στηρίζονται στο λεκτικό/φραστικό κείμενο.

Τα διδακτικά βιβλία στη χώρα μας θεωρούνται βασικοί συντελεστές για την επίτευξη των σκοπών της εκπαίδευσης και συγγράφονται υποχρεωτικά σύμφωνα με τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ). Η διαπίστωση, συνεπώς, του βαθμού στον οποίο υλοποιούν και συντονίζονται τα διδακτικά εγχειρίδια με τα ΑΠΣ είναι καίριας σημασίας καθώς τυχόν «αντιφάσεις, ανακολουθίες και ασυνέχειες» μεταξύ αυτών των δύο παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας θεωρούνται σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας στην επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων που θέτει η επίσημη Πολιτεία. Επιπλέον, αν λάβει κανείς υπόψη του τον κεντρικό ρόλο που κατέχει στη διδασκαλία η χρήση των σχολικών βιβλίων, διεθνώς και ειδικά στη χώρα μας, την εμμονή εκπαιδευτικών και μαθητών στην «εξάντληση της διδακτέας ύλης», στη σχολαστική διδασκαλία όλων των ενοτήτων και ασκήσεων των βιβλίων αυτών και στην απομνημόνευση ολόκληρων χωρίων τους ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία στο σχολείο και την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια, πρέπει να θεωρήσει περίπου ως υποχρεωτική την αξιολόγησή τους από την εκπαιδευτική κοινότητα ως μέσων διδασκαλίας.

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα διδακτικά βιβλία της γλώσσας (Βιβλίο Μαθητή και Τετράδιο Εργασιών) των τάξεων Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ του δημοτικού σχολείου με σκοπό να διαπιστωθεί εάν η διδασκαλία των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων είναι σε συνάφεια με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών (ΑΠΣ). Συγκεκριμένα, μελετήθηκε πόσες ασκήσεις αφορούν γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, ποιες από αυτές είναι ανοιχτού ή κλειστού τύπου, καθώς και εάν η εξάσκηση στα γραμματικά φαινόμενα γίνεται με λέξεις, φράσεις ή μέσα σε κείμενα. Επίσης, παρουσιάζονται ο τρόπος εργασίας των μαθητών κατά την επεξεργασία των ασκήσεων (ατομικά ή ομαδικά) και η πιθανή εμπλοκή τους σε διαδικασίες αυτοαξιολόγησης. Παράλληλα, καταγράφηκαν ποιοι και πόσοι γραμματικοί κανόνες περιλαμβάνονται στα βιβλία. Τα αποτελέσματα δείχνουν γενικά μια άτολμη και αποσπασματική υιοθέτηση της διδακτικής μεθοδολογίας που σκιαγραφεί το ΑΠΣ.