Αρχική » Συλλογικοί τόμοι
Αρχείο κατηγορίας Συλλογικοί τόμοι
Πρόσφατα άρθρα: Αναζητήσεις
Τοπικά γλωσσικά ιδιώματα και ταυτότητα: από την Τοπικότητα στον Ψηφιακό Πολιτισμό
Γιώργη Ν. Μουρτζίλα, «Από τα Καλύβια του Ιστόκ στο Σκυλίτσι»
Κοζάνη: η γένεση και η ανάπτυξη μιας Μακεδονικής Μητρόπολης
Συνεντεύξεις κ.λπ. στην Πεμπτουσία
FLASHTV Κοζάνης, εκπομπή ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ
Παρεμβάσεις μου σχετικά με ερωτήματα για τα βαλκανικά γλωσσικά θέματα
Ντίνας, Κ., Δουβλετή, Ά., Μουράτη, Π., Φάντη, Ά., Χατζηϊωάννου, Β. 2023. Διαχείριση της γλωσσικής ετερότητας. Στο: Ηγεσία, επικοινωνία και διαμεσολάβηση στους σύγχρονους οργανισμούς στην Ελλάδα. Θεσσαλονίκη. Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη, σσ. 85-99
Η διαχείριση της γλωσσικής ετερότητας αποτελεί ένα φλέγον ζήτημα, τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και για την Ελλάδα, κυρίως λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης του μεταναστευτικού ρεύματος και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Το συγκεκριμένο άρθρο αποσκοπεί στην επεξήγηση ορισμένων όρων, όπως ταυτότητα και γλωσσική ετερότητα, στην παρουσίαση των εκπαιδευτικών πολιτικών που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά τις μειονοτικές γλώσσες και, τέλος, στην αναφορά των πολιτικών και στρατηγικών που ακολουθεί η Ελλάδα στον τομέα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, με στόχο τη βελτίωση των μαθησιακών και γλωσσικών επιδόσεων των αλλοδαπών μαθητών και την ομαλή ένταξή τους στα νέα εκπαιδευτικά και γλωσσικά δεδομένα.
Λέξεις-κλειδιά: γλωσσική ετερότητα, πολυγλωσσία, μετανάστευση, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ελλάδα.
Ντίνας, Κ. & Ντίνας, Δ. 2021. Διδακτική αξιοποίηση των κειμένων μαζικής κουλτούρας στο πλαίσιο της Παιδαγωγικής των Πολυγραμματισμών και του Κριτικού Γραμματισμού. Στο Ηλιάδου, Σ., Γρίβα, Ε. & Κασβίκης, Κ. (επιμ.) Τάκης Μπέσσας Καλλιτέχνης-Δάσκαλος-Πανεπιστημιακός, σσ. 196-209
Given the central role of mass culture (e.g. advertisements, movies, TV series etc.) in our postmodern era, mass culture texts have been introduced into many curricula as teaching material. It is widely argued that mass culture texts help students to get actively involved in the classroom proceedings, to expand their creativity and to facilitate their understanding of abstract scientific notions. On the other hand, mass culture texts constitute one of the basic mechanisms for the production and understanding of linguistic variance phenomena, insomuch they derive elements from the entire spectrum of the available sociolinguistic resources of a certain linguistic community (e.g. geographical dialects, socio- lects, minority languages).
However, mass culture texts do not reflect the sociolinguistic reality but, by means of practices of choice and transformation, they represent it through a particular perspective that propagates certain ideologies for the language and the world. Therefore, the primary educational objective of the mass culture texts is to develop the critical stance of the students against the representations of the sociolinguistic reality that is constructed in such texts, in order for the students to understand their ideological functions.
Adopting the Pedagogy of Multi-Literacies we will analyze the terms and conditions of their educational use in the frames of the language teaching ap- proaches of Critical Literacy.
Ντίνας, Κ. 2020. Επέστρεφε! Λογοτεχνικές ανορθογραφίες; Στο Ν. Τσιτσανούδη-Μαλλίδη (επιμ.). Το λάθος και η δυναμική του στη γλώσσα και στην επικοινωνία. Εκδόσεις Gutenberg, σσ. 132-160
«Το “Επέστρεφε”, με το χοντρό γραμματικό λάθος του τίτλου του, έχει προκαλέσει πολλών αναγνωστών και κριτικών την απορία και τη δυσαρέσκεια. Τι μπορεί να χρειάζεται ένα τέτοιο λάθος, βαλμένο με τόση αυταρέσκεια και τόση επιμονή στο ωραιότατο αυτό ποίημα;» αναρωτιέται ο Κ.Θ. Δημαράς. Πάνω σε αυτό το ερώτημα επιχειρείται μια γενικότερη συζήτηση γύρω από το προσωπικό ύφος στη λογοτεχνία, την έννοια του γλωσσικού λάθους ή/και της γλωσσικής παρέκκλισης στον χώρο της λογοτεχνίας –και όχι μόνο. Με αφορμή τον Καβάφη και την… παρέκκλισή του γίνεται, τελικώς, γενικότερος λόγος περί γλωσσικής ελευθερίας.
Ντίνας, Κ., Στάμου, Α., Γρίβα, Ε. & Μαρωνίτη, Κ. 2018. Τα παιδιά ‘διαβάζουν’ κριτικά τον λόγο της μαζικής κουλτούρας. Στο Ντίνας, Κ. (επιμ.). 2018. Figura in Praesentia Μελέτες αφιερωμένες στον καθηγητή Θανάση Νάκα. Εκδόσεις Πατάκη, σσ. 368-387
Popular culture has begun to be introduced as a subject in many curricula, as it is argued that it contributes to a more active involvement of students. In particular, the use of popular culture in language course can help raising students’awareness of all aspects of linguistic heterogeneity, since it draws upon the full range of available sociolinguistic resources. However, popular culture texts do not reflect sociolinguistic difference, but represent it from a certain perspective, echoing specific language ideologies. In this context, the primary educational objective of popular culture texts is to cultivate a critical stance on the part of students on the representations of sociolinguistic diversity constructed into these texts. As the new Greek Primary School Curricula of 2011 suggest the use of various texts of popular culture from the perspective of critical literacy, we present,in this paper, a learning material of twenty units designed to develop the critical awareness of primary school students (Grades 1 and 2) about TV representations of sociolinguistic diversity.
Γρίβα, Ε. & Ντίνας, Κ. 2018. Στρατηγικές κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου. Στο Ντίνας, Κ. (επιμ.). 2018. Figura in Praesentia Μελέτες αφιερωμένες στον καθηγητή Θανάση Νάκα. Εκδόσεις Πατάκη, σσ. 57-73
The importance of developing reading and writing strategies has been proved in a number of recent studies, since strategic instruction contributes to students’ active monitoring of the reading and writing process and the enhancement of their competency in reading and writing skills. In this paper, a literature review of studies on strategy instruction is attempted, and the role of strategy use awareness for making students comprehend a text effectively and produce a piece of writing is stressed. We present a number of teaching models designed to raise students’ awarenessas to the purpose and rationale of strategy useand to give them opportunities to practice the strategies that they are being taught, and to help them understand how to use those strategies in new learning contexts. The integration of strategy training into the regular classroom is suggested as a blueprint for teachers to put it into practice, in order for them to develop strategic readers and writers.
Ντίνας, Δ.Κ. 2018. Γλωσσικὲς παρατηρήσεις στὸ ἔργο τοῦ Εὐγενίου Βούλγαρη: ἡ περίπτωση τῆς γλωσσικῆς ποικιλίας. Στο Καρανάσιος, Χ. (επιμ.) Εὐγένιος Βούλγαρης Ὁ homo universalis τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ 300 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ (1716-2016). Αθήνα: ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ & ΙΕΡΑ ΜΕΓΙΣΤH ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ
Γλωσσικές παρατηρήσεις στο έργο του Ευγένιου Βούλγαρη.
Κώστας Ντίνας & Ελένη Γρίβα. 2017. Η διδασκαλία και οι χρήσεις της ελληνικής γλώσσας σε σύγχρονα (δια/πολυ)πολιτισμικά περιβάλλοντα. Στο: Τσιτσανούδη, Ν. (επιμ.) Ελληνική Γλώσσα Πολιτισμός και ΜΜΕ. Gutenberg, σσ. 23-57
Περίληψη
Σε μια εποχή που διακρίνεται από ρευστότητα και επιδείνωση των τοπίων σε όλα σχεδόν τα επίπεδα, ο ρόλος της γλώσσας, που αναμετράται με την ιμπεριαλιστική εικόνα, γίνεται ολοένα και περισσότερο σημαντικός. Η εστίαση στην “ασθενή” ελληνική γλώσσα, με βάση τον γλωσσικό ηγεμονισμό, δείχνει επιτακτική και, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο τόμος επιχειρεί την ενίσχυση της σύνδεσής της με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Επιμένει στην ανάδειξη νεωτερικών ζητημάτων αιχμής, όπως η σχέση της αρχαιοελληνικής γραμματείας με τη δημοσιογραφία, η έννοια της εξουσίας σε κλασικά κείμενα και η μετα-μνημονιακή γλώσσα στη δημόσια σφαίρα. Κορυφαίοι γλωσσολόγοι, νεοελληνιστές και καθηγητές από τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας, του Harvard και του Rio de Janeiro καταθέτουν τις απόψεις τους για τη διδασκαλία και τις χρήσεις της ελληνικής γλώσσας σε δια/πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα, την τυποποίησή της και τις γλωσσικές απεικονίσεις της κρίσης, για να καταλήξουν στην “αποθέωση” της γλώσσας ως μείζονος εργαλείου για την καταπολέμηση του φόβου και της χειραγώγησης.
Περιεχόμενα
Πρόλογος || Εισαγωγή || 1. (Δια/πολυ)πολιτισμική αφύπνιση και επικοινωνία στη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας: Διδακτικές πρακτικές, προτάσεις και προοπτικές || 2. Η αλληλεξάρτηση των λέξεων σε σημασιολογικό επίπεδο και ο ολιστικός χαρακτήρας της λεξικής γνώσης: Διδακτικές συνέπειες στη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας || 3. Επίπεδη και συναισθηματική αφήγηση: Δύο στρατηγικές σε σχέση με την ακουστική μνήμη και την αναδιήγηση στη διδακτική πράξη – Ερευνητική εργασία σε πολιτισμική θεώρηση των ΜΜΕ έναντι ενός ερευνητικού παραδείγματος εκπαιδευτικής γλωσσικής πραγματικότητας || 4. Ο ελληνικός πολιτισμός ανά γλώσσα: Ένα πανόραμα της διδασκαλίας των Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας || 5. Γλωσσοϊδεολογικές διαστάσεις στην τυποποίηση της Νέας Ελληνικής || 6. «Το λεξικό μας» για τις τάξεις Δ΄, Ε ΄, Στ ΄του Δημοτικού Σχολείου || 7. Επικοινωνία και ελευθερία της έκφρασης στον Όμηρο || 8. Ιατρικό απόρρητο από την αρχαιότητα στη σύγχρονη «μιντιακή» εποχή || 9. Ο «δημοσιογραφικός λόγος» ενός βυζαντινού χρονογράφου – Η περίπτωση του Ιωάννη Μαλάλα (6ος αι. μ.Χ.) || 10. Ισχύς, εξουσία και νομιμότητα στον 21ο αιώνα: Η συμβολή του Max Weber || 11. Οι εννοιολογικές μεταφορές στον Τύπο την εποχή της λιτότητας || 12. Οι «ασθενείς» και οι «γιατροί» των μνημονίων: Γλωσσικές απεικονίσεις του ελληνικού χρέους σε κείμενα της δημόσιας σφαίρας || 13. Ο αντίλογος των πλατειών και ο λόγος των ΜΜΕ στην Ελλάδα της κρίσης || 14. Εννοιακές και οπτικές μεταφορές σε προεκλογικά σποτ: Η περίπτωση των εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου του 2015 || 15. Η γλώσσα ως εργαλείο υπερνίκησης του φόβου: Μια απόπειρα κατανόησης της διττής χρήσης της λειτουργίας της γλώσσας || Βιογραφικά συγγραφέων || Ευρετήριο εννοιών και όρων.
Παρατηρήσεις
Τα κείμενα γράφουν οι: Κώστας Ντίνας, Ελένη Γρίβα, Ναπολέων Μήτσης, Σμαράγδα Παπαδοπούλου, Fernanda Lemos de Lima, Luciana Povoa de Almeida Silva, Αθανάσιος Μιχάλης, Γεώργιος Δ. Καψάλης, Ιωάννης Πετρόπουλος, Ιωάννης Στε?ανίδης, Χαράλαμπος Στεργιούλης, Νικόλας Πρεβελάκης, Ζωή Γαβριηλίδου, Νικολέττα Τσιτσανούδη-Μαλλίδη, Διονύσης Γούτσος, Περικλής Πολίτης, Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς.
Ντίνας, Κ., Αντωνοπούλου, Σ. & Κονσούλη, Ε. 2016. Σωφρόνης Χατζησαββίδης: ο επιστήμονας, ο εκπαιδευτικός, ο άνθρωπος: οι συνεισφορές του σε διαδικτυακή κοινότητα Επιμορφούμενων εκπαιδευτικών. Στο: Χοντολίδου, Ε., Τσοκαλίδου, Ρ., Τεντολούρης, Φ., Κυρίδης, Α. & Βακαλόπουλος, Κ. (επιμ.) Μνήμη Σωφρόνη Χατζησαββίδη. Γλωσσ(ολογ)ικές & παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Gutenberg, σσ. 17-34
Περιεχόμενα
Eισαγωγή επιμελητών και επιμελητριών || Σωφρόνης Χατζησαββίδης: ο επιστήμονας, ο εκπαιδευτικός, ο άνθρωπος: οι συνεισφορές του σε διαδικτυακή κοινότητα Επιμορφούμενων εκπαιδευτικών || O Σωφρόνης «μας» || Σωφρόνης Χατζησαββίδης, ο γλωσσοπαιδαγωγός: ακαδημαϊκή νεκρολογίαγια τονΠρώτοΚορυφαίο || Σωφρόνης Χατζησαββίδης (1950-2014) || Για μια Γραμματική του Νεοελληνικού Επιστημονικού Λόγου || H ανάλυση αναγκών ως μέσο για την ενδυνάμωση μητέρων μεταναστριών που μαθαίνουν τη Νέα Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα || Έμφυλη ετερότητα και πολιτιστική βία: μελετώντας τον λόγο Του εγχειριδίου Φυσικής Αγωγής του Γυμνασίου, υπό το πρίσμα της Κριτικής Παιδαγωγικής της Ειρήνης || Διερευνώντας τις (καθημερινές) αφηγήσεις και τη θέση τους στην κριτική γλωσσική εκπαίδευση || Η αξιοποίηση της σχολικής γραμματικής του Γυμνασίου στην κατεύθυνση του κριτικού γραμματισμού: ακολουθώντας την πρόταση του Σωφρόνη Χατζησαββίδη || Γραμματικά και υφολογικά φαινόμενα ως φορείς άρρητων πολιτισμικών νοημάτων στην ελληνική και γαλλική γλώσσα || Je suis belgophone! Είμαι βελγόφωνος! Le francais parle en Belgique. Τα γαλλικά όπως ομιλούνται στο Βέλγιο || Ο γραπτός λόγος ως αναθεώρηση: θεωρία και πράξη || Ελλάδα 2015: νέα πολυπολιτισμικά κοινωνικά συγκείμενα. Nέα ζητήματα γλωσσικής εκπαιδευτικής πολιτικής; || «Του κύκλου τα γυρίσματα»: σχολικός χρόνος, διδακτικά σχήματα και γλωσσική διδασκαλία || Επαναπροσδιορίζοντας την καλλιέργεια τουγραπτού λόγου στις σχολικές κοινότητες: Προς μια διαλογική-κριτική οπτική || Η σημασία ως σήμανση και χρήση: διερευνώντας τα δεδομένα αλλά και τα αποτελέσματα μιας αναγκαίας μετεξέλιξης που οδήγησε από τους τύπους στις σημασίες και από τις γραμματικές προτάσεις στα εκφωνήματα || Ευαγγελινός Αποστολίδης-Σοφοκλής: ένας πρωτοπόρος μελετητής της Ελληνικής Γλώσσας και της Ιστορίας της || Σταθερότητα και μεταβλητότητα των κειμένων: συνταγές μαγειρικής ενός (και κάτι) αιώνα || Κειμενικά είδη και κριτικός γραμματισμός: μια «ανοιχτή» σχέση; || Αναστοχαστικότητα και ανάπτυξη όρων συνεργασίας στην έρευνα γύρω από την ετερογένεια του σχολείου || Οι αθέατες στρεβλώσεις της ελλαδικής σχολικής Ιστοριογραφίας: μια πρώτη προσέγγιση στα διδακτικά εγχειρίδια της προ της μεταπολίτευσης περιόδου || Πολιτικές δια βίου μάθησης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων || Για την ψηφιακή ανάγνωση || Σκέψεις για την πολυπολιτισμική παιδική λογοτεχνία || Σχολείο & επιλογή μαθητών και μαθητριών || Διερευνώντας τις διαλογικές πρακτικές των μαθητών σε ομάδες εργασίας: μια κοινωνικο-πολιτισμική μελέτη περίπτωσης || Η ποιητική της οδύνης, του έρωτα, της παρακμής και του θανάτου || Η διαμόρφωση της υποκειμενικότητας των καλλιτεχνών-καθηγητών τέχνης: μύθοι-δημιουργικότητα και παιδαγωγικός λόγος || Κοινωνικά στερεότυπα και αναπαραστάσεις για τους Τσιγγάνους στο λόγο φοιτητριών και φοιτητών των Παιδαγωγικών Τμημάτων του Α.Π.Θ. || Ο ρόλος και η σημασία της Θεατροπαιδαγωγικής στη δημιουργία περιβαλλόντων κοινωνικο-πολιτισμικής και γνωστικής μαθητείας για την παραγωγή γραπτού λόγου || Η γνώμη των εκπαιδευτικών των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων ΠΤΔΕ-ΑΠΘ για τηνΈκθεση Περιγραφικής Αξιολόγησης και τις επιδράσεις της || Επιτεύγματα της εφηβικής ηλικίας: ανάπτυξη πολιτικής σκέψης και ολοκλήρωση της εικόνας του εγώ || Eνθαρρύνοντας το γραμματισμό με τα αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών: «Βάζεις το σημαδάκι με το ποντίκι στο angry birds και με το ποντίκι το πας πίσω και μετά το εκτοξεύεις» || Οι εκπαιδευόμενοι στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας: ανάγκες, προσδοκίες και συναισθήματα || Το ζήτημα της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής και της παιδαγωγικής πρακτικής από το 1923 ως σήμερα: από την απαξίωση στη μεταρρύθμιση-η διάσταση της εκπαιδευτικής πολιτικής || Μία βιβλιοπαρουσίαση, δύο γνωριμίες και ένας αποχαιρετισμός || Βιογραφικά συγγραφέων
Παρατηρήσεις
Τα κείμενα γράφουν οι: Κωνσταντίνος Ντίνας, Σταυρούλα Αντωνοπούλου, Ελένη Κονσούλη, Έλση Ντολιοπούλου, Φίλιππος Τεντολούρης, Δημήτρης Τομπαΐδης, ʼννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Γιώργος Ανδρουλάκης, Βιργινία Αρβανιτίδου, Αργύρης Αρχάκης, Λευτέρης Βεκρής, Γεωργία Ιωαννίτου, Βασιλική Κούζα, Σταύρος Καμαρούδης, Μέλλω-Αιμιλία Κέκια, Αγγελική Κοιλιάρη, Δημήτρης Κουτσογιάννης, Τριανταφυλλιά Κωστούλη, Ναπολέων Μήτσης, Θανάσης Νάκας, Μαρία Παπαδοπούλου, Σταυρούλα Τσιπλάκου, Ρούλα Τσοκαλίδου, Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος, Δημήτρης Κ. Βεργίδης, Κωνσταντίνος Βρύζας, Μελπομένη Τσιτουρίδου, Δημήτρης Θ. Ζάχος, Ελένη Κατσαρού, Βασίλης Τσάφος, Ανδρέας Καρακίτσιος, Ευμορφία Κηπουροπούλου, Αργύρης Κυρίδης, Χρήστος Τουρτούρας, Αντώνης Λενακάκης, Δέσποινα Βασαρμίδου, Γιάννης Σπαντιδάκης, Τάσος Λιάμπας, Κωνσταντίνος Γ. Μπίκος, Μαρία Μπιρμπίλη, Μαρία Παπανδρέου, Βάσω Νικολοπούλου, Γιώτα Χατζηθεοχάρους, KωστήςΤσιούμης, Ελένη Χοντολίδου
Μαρωνίτη, Κ., Στάμου, Α., Γρίβα, Ε. & Ντίνας, Κ. 2016. Αναπαραστάσεις της γλωσσικής ποικιλότητας στον τηλεοπτικό λόγο: Εφαρμόζοντας ένα πρόγραμμα κριτικού γραμματισμού σε παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας. Στο: Στάμου Α.Γ., Πολίτης Π., Αρχάκης Α. (2016) (επιμ.). Γλωσσική Ποικιλότητα και Κριτικοί Γραμματισμοί στον Λόγο της Μαζικής Κουλτούρας: Εκπαιδευτικές Προτάσεις για το Γλωσσικό Μάθημα. Καβάλα: Εκδόσεις Σαΐτα, σσ. 57-94
Several studies have acknowledged the central role of popular cultural texts in the shaping of young children’s out-of-school literacy experiences and how these texts represent linguistic variation through the lens of ideologies, reproducing established perceptions of the linguistic practices of social groups. In this context, it is necessary to promote students’ critical stance towards the representations of sociolinguistic diversity constructed in those texts, in order for them to become aware of the ideological function of these representations, and of the stereotypes probably reproduced.
In this study, we present a critical literacy project designed for and implemented to primary school children of Grade 1 and 2, with the aim to develop their critical awareness of television representations of linguistic variation. The approach adopted for the design of the learning material and the implementation of the critical literacy project was the task-based learning. The results of the assessment of the project revealed that students’ sociolinguistic awareness was enhanced. In particular, they were able to realize that the different linguistic varieties which are contrasted in television discourse often provoke misunderstandings, as well as that sociolinguistic differences usually co-exist with semiotic (e.g. dress code, appearance) and with ideological differences among TV characters. On the other hand, they seemed to have realized in a more systematic way that there is a divergence between the speech of TV characters and their own sociolinguistic experience, through a critical discussion on specific samples of television discourse. However, some difficulties were observed in the interventions, especially during Critical Recontextualization, in which children could not avoid reproducing stereotypical depictions of sociolinguistic diversity. Evaluating the results of our small- scale project as encouraging, the design and implementation of similar critical literacy projects on a more systematic basis is deemed necessary, in order to eliminate established perceptions about social and sociolinguistic reality.
Αρκετές έρευνες έχουν αναδείξει τον κεντρικό ρόλο που παίζουν τα κείμενα μαζικής κουλτούρας στις εξωσχολικές εμπειρίες γραμματισμού των παιδιών αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κείμενα αναπαριστούν τη γλωσσική ποικιλότητα μέσα από τον φακό των ιδεολογιών, αναπαράγοντας καθιερωμένες αντιλήψεις για τις γλωσσικές πρακτικές των κοινωνικών ομάδων. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται αναγκαία η καλλιέργεια κριτικής στάσης από τους/τις μαθητές/τριες απέναντι στις αναπαραστάσεις της γλωσσικής ποικιλότητας που κατασκευάζονται σε αυτά τα κείμενα, ώστε να αποκτήσουν επίγνωση της ιδεολογικής λειτουργίας αυτών των αναπαραστάσεων, αλλά και των στερεοτύπων που ενδεχομένως συντηρούν και αναπαράγουν.
Στην παρούσα εργασία παρουσιάζουμε ένα πρόγραμμα κριτικού γραμματισμού που σχεδιάσαμε και εφαρμόσαμε σε παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας (Α′ και Β′ Δημοτικού), με σκοπό την ανάπτυξη της κριτικής τους επίγνωσης σε φαινόμενα τηλεοπτικής αναπαράστασης της γλωσσικής ποικιλότητας. Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε για τον σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού και την υλοποίηση του προγράμματος κριτικού γραμματισμού ήταν η δραστηριοκεντρική (task-based learning). Από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του προγράμματος, φάνηκε πως η κοινωνιογλωσσική επίγνωση των μαθητών/τριών ενισχύθηκε. Συγκεκριμένα, μπόρεσαν να αντιληφθούν ότι οι διαφορετικές γλωσσικές ποικιλίες που ‘διασταυρώνονται’ στον τηλεοπτικό λόγο δημιουργούν συχνά προβλήματα κατανόησης μεταξύ των τηλεοπτικών χαρακτήρων, καθώς και πως οι κοινωνιογλωσσικές διαφορές συνήθως συνυπάρχουν με σημειωτικές (π.χ. ντύσιμο, εμφάνιση), αλλά και με ιδεολογικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τηλεοπτικών χαρακτήρων. Από την άλλη, έδειξαν να συνειδητοποιούν με πιο συστηματικό τρόπο πως υπάρχει απόκλιση μεταξύ της ομιλίας των τηλεοπτικών χαρακτήρων που παρακολούθησαν και της δικής τους κοινωνιογλωσσικής εμπειρίας, μέσα από την κριτική συζήτηση πάνω σε συγκεκριμένα δείγματα τηλεοπτικού λόγου. Ωστόσο, παρατηρήθηκαν κάποιες δυσκολίες στις παρεμβάσεις, και ειδικότερα στο στάδιο της Κριτικής Αναπλαισίωσης, όπου τα παιδιά δεν απέφυγαν να αναπαραγάγουν τη στερεότυπη τηλεοπτική απεικόνιση της γλωσσικής ποικιλότητας, με αποτέλεσμα να μην κατορθώσουν να μεταφέρουν με κριτικό τρόπο τη νεοαποκτηθείσα γνώση σε ένα άλλο πλαίσιο. Αποτιμώντας τα αποτελέσματα αυτής της μικρής μας προσπάθειας ως ενθαρρυντικά, κρίνουμε απαραίτητο τον σχεδιασμό και την εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων κριτικού γραμματισμού σε πιο συστηματική βάση, με σκοπό την αποδυνάμωση παγιωμένων αντιλήψεων για την κοινωνι(ογλωσσ)ική πραγματικότητα.