Αρχείο κατηγορίας Βιβλία

Το 1976 ήταν η χρονιά που το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και η ελληνική κοινωνία γνώρισε την πιο σημαντική, την πιο δημοκρατική και την πιο ανθρωποκεντρική γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση των τελευταίων εκατό χρόνων.

Η παρούσα μελέτη εντάσσεται στο πρόγραμμα «Ελληνόγλωσση Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στη Διασπορά», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ για το χρονικό διάστημα 2011- 2013. Φορέας υλοποίησης του προγράμματος είναι το Εργαστήριο Διαπολιτισμικών και Μεταναστευτικών Μελετών (στο εξής Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ.) του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Την περίοδο αυτή το Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ. συμπληρώνοντας το έργο του «Παιδεία Ομογενών» περνάει στην ολοκλήρωση και επέκταση της υποστήριξης της ελληνόγλωσσης απανταχού της γης με την ανάπτυξη μεθοδολογίας και υποδομών ηλεκτρονικής μάθησης.

Πρόκειται για την εκδοτική επιμέλεια των Πρακτικών του Πανελλήνιου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή “Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας (ως πρώτης/μητρικής, δεύτερης/ξένης)”, που διεξήγαγε από 4 ως 6 Σεπτεμβρίου 2009 στο Νυμφαίο το Εργαστήριο Γλώσσας και Προγραμμάτων Γλωσσικής Διδασκαλίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Η εργασία αυτή διαπραγματεύεται το ζήτημα της διδασκαλίας των τοπικών διαλέκτων και ιδιωμάτων στο πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας στο γυμνάσιο. Εισαγωγικώς θίγονται θέματα που σχετίζονται με τη γλωσσική ποικιλία (γλώσσα, διάλεκτος, ιδίωμα) και τη στάση (διεθνώς και στην Ελλάδα) απέναντί της. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην νεοελληνική γλώσσα και τα ιδιώματά της, με έμφαση στα ανατολικά και ιδίως τα ιδιώματα της Ρόδου. Ακολουθεί μια πλήρης γλωσσολογική περιγραφή του ιδιώματος Αφάντου της Ρόδου, το οποίο αποτελεί τη βάση εφαρμογής της διδακτικής πρότασης που ακολουθεί. Το δεύτερο μέρος της εργασίας ασχολείται με τη διδακτική αξιοποίηση των ιδιωμάτων και εν προκειμένω αυτού του Αφάντου της Ρόδου. Συζητούνται κάποια απαραίτητα θεωρητικά ζητήματα και στη συνέχεια παρουσιάζεται η διδακτική πρόταση για την αξιοποίηση του γλωσσικού ιδιώματος Αφάντου στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Διδακτική αξιοποίηση των νεοελληνικών διαλέκτων

Το βιβλίο αυτό προέκυψε από την εμπλοκή μου στο πρόγραμμα “Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού, ντοκιμαντέρ, βιβλίων, λευκωμάτων, cd και ντοκιμαντέρ”, που αποτέλεσε μέρος του ευρύτερου έργου “Ανάδειξη Πολιτιστικής και Παραδοσιακής Κληρονομιάς στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Σερρών και της Νότιας Βουλγαρίας”, το οποίο υλοποίησε ο σύλλογος Βλάχων Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος” στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Interreg ΙΙΙ.

Πρόκειται για την εκδοτική επιμέλεια των Πρακτικών του Διεθνούς Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στη Φλώρινα 12-14 Μαΐου 2006 “Η Ελληνική Γλώσσα ως δεύτερη/ξένη. Έρευνα, Διδασκαλία και Εκμάθησή της”. Η συμμετοχή μεγάλου αριθμού συνέδρων από όλη την Ελλάδα αλλά και από πολλές χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Γεωργία, Κύπρο, Ουκρανία, Ρωσία, Σουηδία, Τουρκία), μεταξύ των οποίων επιστήμονες διεθνούς ακτινοβολίας σε θέματα ελληνικού πολιτισμού και διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας, προσέδωσε στο συνέδριο ιδιαίτερο κύρος και η έκδοση των Πρακτικών του αντιμετωπίστηκε από την επιστημονική κοινότητα με αυξημένο ενδιαφέρον.

Το δίτομο αυτό έργο αποτελεί καρπό πολυετούς ενασχόλησης με τα ελληνικά ιδιώματα της περιοχής και ειδικότερα με αυτό της Κοζάνης. Η εργασία περιλαμβάνει τα εξής κεφάλαια: Στον πρώτο τόμο ένα σύντομο εισαγωγικό κεφάλαιο για την ιστορία της Κοζάνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και στη συνέχεια ένα εκτενέστερο κεφάλαιο που αναφέρεται στο σκοπό και τη δομή της εργασίας, την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και την πορεία της έρευνας, τα βασικά χαρακτηριστικά του ιδιώματος, στις προηγούμενες έρευνες γύρω από αυτό, τη χρησιμότητα της μελέτης του, τη σημερινή του κατάσταση, και τα βασικά ισόγλωσσα των γλωσσικών ιδιωμάτων της περιοχής Κοζάνης – Γρεβενών. Το δεύτερο μεγάλο κεφάλαιο (1.2) ασχολείται εξαντλητικά με τα φωνητικά φαινόμενα τα οποία απαντούν στο ιδίωμα, και κυρίως με την κώφωση – αποβολή και την ουράνωση, τα οποία συνιστούν βασικές φωνητικές ιδιαιτερότητες του ιδιώματος με πολλές επιπτώσεις στη διαφορετική εμφάνισή του σε σχέση με την κοινή νεοελληνική. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την αναφορά του συνόλου των δευτερευόντων φωνητικών φαινομένων του ιδιώματος. Το τρίτο κεφάλαιο (1.3) αφορά τη φωνολογία του ιδιώματος της Κοζάνης: εντοπίζονται τα συμφωνικά και φωνηεντικά φωνήματα και καταγράφονται τα διακριτικά του χαρακτηριστικά. Στο τέταρτο κεφάλαιο (1.4) γίνεται εκτενής αναφορά στη μορφολογία όλων των μορφολογικών κατηγοριών του ιδιώματος (άρθρο, όνομα, ρήμα κ.λπ.) καθώς και στην παραγωγική μορφολογία (υποκοριστικά, μεγεθυντικά, καταλήξεις και τελικά τεμάχια). Το πέμπτο κεφάλαιο (1.5) αφορά συντακτικές παρατηρήσεις και αξιοπρόσεκτες από συντακτικές άποψη εκφράσεις. Στο κεφάλαιο για τον λεξιλογικό πλούτο του ιδιώματος (1.6) επιχειρείται μια προσπάθεια εντοπισμού των λεξιλογικών δεξαμενών από όπου αντλεί λέξεις το ιδίωμα: α) Αρχαιοελληνικά ή μεσαιωνικά γλωσσικά στοιχεία, β) Διαβαλκανικές λέξεις, γ) Ξένα γλωσσικά στοιχεία (τουρκικά, σλαβικά, αλβανικά βλάχικα κ.λπ.). Το τελευταίο κεφάλαιο του πρώτου μέρους κλείνει με την καταγραφή των ονοματολογικών δεδομένων, όπως αυτά εντοπίζονται στα επώνυμα, στα βαπτιστικά ονόματα και στα τοπωνύμια. Το εκτενέστερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνεται στον δεύτερο τόμο και αφορά το γλωσσάρι του γλωσσικού ιδιώματος της Κοζάνης, το οποίο αποτελείται από έναν θησαυρό 5.000 περίπου λέξεων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από την αποδελτίωση του δημοσιευμένου στο ιδίωμα υλικού και από την πρωτογενή έρευνα. Για τις περισσότερες λέξεις παρατίθενται ερανισμένες εκφράσεις, οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του ιδιωματικού λεξιλογίου, και γίνεται μια προσπάθεια ετυμολόγησής τους.

Ο λόγος περί γλώσσας είναι πάντοτε ενδιαφέρων και συναρπαστικός για όλους όσοι ασχολούνται μ’ αυτήν. Ενδιαφέρει και συναρπάζει όσους την υπηρετούν από επιστημονικό ενδιαφέρον ή επαγγελματικό καθήκον και τη μελετούν ο καθένας από τη σκοπιά του: τον φιλόσοφο, τον ιστορικό, τον λογοτέχνη, τον ψυχολόγο, τον κοινωνιολόγο, τον γλωσσολόγο, τον εκπαιδευτικό.