Ντίνας, Κ. 2005. Το γλωσσικό ιδίωμα της Κοζάνης. Φωνητική-Φωνολογία, Μορφολογία, Σύνταξη, Λεξιλόγιο. Κοζάνη: Iνστιτούτο Bιβλίου και Aνάγνωσης (Yπουργείο Πολιτισμού – Δήμος Kοζάνης) 2 τόμοι (σσ. 240 + 592)

Το δίτομο αυτό έργο αποτελεί καρπό πολυετούς ενασχόλησης με τα ελληνικά ιδιώματα της περιοχής και ειδικότερα με αυτό της Κοζάνης. Η εργασία περιλαμβάνει τα εξής κεφάλαια: Στον πρώτο τόμο ένα σύντομο εισαγωγικό κεφάλαιο για την ιστορία της Κοζάνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και στη συνέχεια ένα εκτενέστερο κεφάλαιο που αναφέρεται στο σκοπό και τη δομή της εργασίας, την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και την πορεία της έρευνας, τα βασικά χαρακτηριστικά του ιδιώματος, στις προηγούμενες έρευνες γύρω από αυτό, τη χρησιμότητα της μελέτης του, τη σημερινή του κατάσταση, και τα βασικά ισόγλωσσα των γλωσσικών ιδιωμάτων της περιοχής Κοζάνης – Γρεβενών. Το δεύτερο μεγάλο κεφάλαιο (1.2) ασχολείται εξαντλητικά με τα φωνητικά φαινόμενα τα οποία απαντούν στο ιδίωμα, και κυρίως με την κώφωση – αποβολή και την ουράνωση, τα οποία συνιστούν βασικές φωνητικές ιδιαιτερότητες του ιδιώματος με πολλές επιπτώσεις στη διαφορετική εμφάνισή του σε σχέση με την κοινή νεοελληνική. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την αναφορά του συνόλου των δευτερευόντων φωνητικών φαινομένων του ιδιώματος. Το τρίτο κεφάλαιο (1.3) αφορά τη φωνολογία του ιδιώματος της Κοζάνης: εντοπίζονται τα συμφωνικά και φωνηεντικά φωνήματα και καταγράφονται τα διακριτικά του χαρακτηριστικά. Στο τέταρτο κεφάλαιο (1.4) γίνεται εκτενής αναφορά στη μορφολογία όλων των μορφολογικών κατηγοριών του ιδιώματος (άρθρο, όνομα, ρήμα κ.λπ.) καθώς και στην παραγωγική μορφολογία (υποκοριστικά, μεγεθυντικά, καταλήξεις και τελικά τεμάχια). Το πέμπτο κεφάλαιο (1.5) αφορά συντακτικές παρατηρήσεις και αξιοπρόσεκτες από συντακτικές άποψη εκφράσεις. Στο κεφάλαιο για τον λεξιλογικό πλούτο του ιδιώματος (1.6) επιχειρείται μια προσπάθεια εντοπισμού των λεξιλογικών δεξαμενών από όπου αντλεί λέξεις το ιδίωμα: α) Αρχαιοελληνικά ή μεσαιωνικά γλωσσικά στοιχεία, β) Διαβαλκανικές λέξεις, γ) Ξένα γλωσσικά στοιχεία (τουρκικά, σλαβικά, αλβανικά βλάχικα κ.λπ.). Το τελευταίο κεφάλαιο του πρώτου μέρους κλείνει με την καταγραφή των ονοματολογικών δεδομένων, όπως αυτά εντοπίζονται στα επώνυμα, στα βαπτιστικά ονόματα και στα τοπωνύμια. Το εκτενέστερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνεται στον δεύτερο τόμο και αφορά το γλωσσάρι του γλωσσικού ιδιώματος της Κοζάνης, το οποίο αποτελείται από έναν θησαυρό 5.000 περίπου λέξεων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από την αποδελτίωση του δημοσιευμένου στο ιδίωμα υλικού και από την πρωτογενή έρευνα. Για τις περισσότερες λέξεις παρατίθενται ερανισμένες εκφράσεις, οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του ιδιωματικού λεξιλογίου, και γίνεται μια προσπάθεια ετυμολόγησής τους.