Αρχείο μηνός Ιανουάριος 2005

Συζητείται το ζήτημα των πρακτικών ασκήσεων στα παιδαγωγικά τμήματα και ειδικότερα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με βάση την εμπειρία μας, τις ιδεολογικές μας θέσεις, τη σύγχρονη βιβλιογραφία και με τη συνολική άποψή μας για τη λειτουργία των Α.Ε.Ι.

Δύο θέσεις και τρεις αντιθέσεις

Οι παροιμίες «είναι τα σοφά κληρονομήματα των αιώνων, που με φραστική συντήρηση παραδίδονται από τη μια γενιά στην άλλη διδάσκοντας την εμπειρία τους και δίνοντας έτοιμους τύπους αλληγορίας και παρομοίωσης, που χρειάζονται για να στηρίζουν ή να τεκμηριώνουν το λαϊκό λόγο». Οι παροιμίες αποτελούν αρχαιότατο πολιτιστικό κεφάλαιο με συνεχώς αυξανόμενο μέγεθος με την πάροδο του χρόνου σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, συνιστούν τη συσσωρευμένη κοινωνική πείρα και ένα από τα πολυτιμότερα παραδοσιακά στοιχεία κάθε λαού. Το υλικό των παροιμιών αντλείται από πολλές και ποικίλες πηγές με κυριότερη τη λαϊκή έμπνευση και τη θυμοσοφία. Η μορφή με την οποία εκφράζεται μια παροιμία παρουσιάζει επίσης μεγάλη ποικιλία: μπορεί να είναι αποφθεγματική, ερωτηματική, διαλογική, απαγορευτική, ή αλληγορική. Η μελέτη των παροιμιών αναδεικνύει την ψυχοσύνθεση του λαού που τις δημιούργησε, τον τρόπο ζωής του, τα ιδανικά του, τις ηθικές και πνευματικές του αξίες, τις ενασχολήσεις της καθημερινής του ζωής, τη δεισιδαίμονα διάθεσή του, τον ειρωνικό και ευτράπελο τόνο του· τελικά, τη ζωή και την ψυχή των περασμένων εποχών και πολιτισμών.

Η ανακοίνωση ασχολείται με ένα θέμα μικρο-ιστορίας, με την Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης (Κ.Δ.Β.Κ.) και τον ρόλο της στην πνευματική ανάπτυξη της πόλης. Η Κ.Δ.Β.Κ. είναι μια από τις σημαντικότερες «ιστορικές βιβλιοθήκες» της χώρας, κυρίως για τα μεγάλης αξίας χειρόγραφα και έντυπα παλαιότερων εποχών που διαθέτει, αλλά και για το μοναδικό σε όγκο και σπουδαιότητα αρχειακό υλικό της από την εποχή της Tουρκοκρατίας. Η ιστορία της είναι στενά συνυφασμένη με την ίδρυση σχολείων στην πόλη, τα οποία εμφανίζονται από το τέλος του 17ου αιώνα και εξής. Μαζί τους ιδρύεται και η Βιβλιοθήκη ως σχολική αρχικά και απαραίτητο εργαλείο των σχολείων της εποχής. Πολύ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, αυτονομείται για να αποτελεί και πάλι έναν ιδιαίτερο πνευματικό θεσμό για την Κοζάνη. O εμπλουτισμός της Βιβλιοθήκης με βιβλία βασίστηκε κυρίως σε δωρεές διαπρεπών ανθρώπων του πνεύματος, επισκόπων, λογίων, εμπόρων κ.λπ. Σήμερα διαθέτει περί τους 260 χειρόγραφους κώδικες, πλουσιότατη συλλογή από έγγραφα (διοικητικά, εκκλησιαστικά, δικαστικά, πρακτικά Δημογεροντίας, εκπαιδευτικά, φορολογικά, κτηματολογικά, συμβόλαια, πωλητήρια, δωρητήρια, διαθήκες, προικοσύμφωνα, διαζύγια κ.λπ.), και πολύτιμα παλαίτυπα από τα τέλη του 15ου κιόλας αιώνα. Σήμερα η Κ.Δ.Β.Κ. βρίσκεται σε μια φάση εκσυγχρονισμού, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στα νέα ζητούμενα της κοινωνίας της πληροφορίας και να εξακολουθήσει να αποτελεί πνευματικό φάρο της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Σπινάρης

(αναδημοσίευση της εργασίας)

Το δίτομο αυτό έργο αποτελεί καρπό πολυετούς ενασχόλησης με τα ελληνικά ιδιώματα της περιοχής και ειδικότερα με αυτό της Κοζάνης. Η εργασία περιλαμβάνει τα εξής κεφάλαια: Στον πρώτο τόμο ένα σύντομο εισαγωγικό κεφάλαιο για την ιστορία της Κοζάνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και στη συνέχεια ένα εκτενέστερο κεφάλαιο που αναφέρεται στο σκοπό και τη δομή της εργασίας, την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και την πορεία της έρευνας, τα βασικά χαρακτηριστικά του ιδιώματος, στις προηγούμενες έρευνες γύρω από αυτό, τη χρησιμότητα της μελέτης του, τη σημερινή του κατάσταση, και τα βασικά ισόγλωσσα των γλωσσικών ιδιωμάτων της περιοχής Κοζάνης – Γρεβενών. Το δεύτερο μεγάλο κεφάλαιο (1.2) ασχολείται εξαντλητικά με τα φωνητικά φαινόμενα τα οποία απαντούν στο ιδίωμα, και κυρίως με την κώφωση – αποβολή και την ουράνωση, τα οποία συνιστούν βασικές φωνητικές ιδιαιτερότητες του ιδιώματος με πολλές επιπτώσεις στη διαφορετική εμφάνισή του σε σχέση με την κοινή νεοελληνική. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την αναφορά του συνόλου των δευτερευόντων φωνητικών φαινομένων του ιδιώματος. Το τρίτο κεφάλαιο (1.3) αφορά τη φωνολογία του ιδιώματος της Κοζάνης: εντοπίζονται τα συμφωνικά και φωνηεντικά φωνήματα και καταγράφονται τα διακριτικά του χαρακτηριστικά. Στο τέταρτο κεφάλαιο (1.4) γίνεται εκτενής αναφορά στη μορφολογία όλων των μορφολογικών κατηγοριών του ιδιώματος (άρθρο, όνομα, ρήμα κ.λπ.) καθώς και στην παραγωγική μορφολογία (υποκοριστικά, μεγεθυντικά, καταλήξεις και τελικά τεμάχια). Το πέμπτο κεφάλαιο (1.5) αφορά συντακτικές παρατηρήσεις και αξιοπρόσεκτες από συντακτικές άποψη εκφράσεις. Στο κεφάλαιο για τον λεξιλογικό πλούτο του ιδιώματος (1.6) επιχειρείται μια προσπάθεια εντοπισμού των λεξιλογικών δεξαμενών από όπου αντλεί λέξεις το ιδίωμα: α) Αρχαιοελληνικά ή μεσαιωνικά γλωσσικά στοιχεία, β) Διαβαλκανικές λέξεις, γ) Ξένα γλωσσικά στοιχεία (τουρκικά, σλαβικά, αλβανικά βλάχικα κ.λπ.). Το τελευταίο κεφάλαιο του πρώτου μέρους κλείνει με την καταγραφή των ονοματολογικών δεδομένων, όπως αυτά εντοπίζονται στα επώνυμα, στα βαπτιστικά ονόματα και στα τοπωνύμια. Το εκτενέστερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνεται στον δεύτερο τόμο και αφορά το γλωσσάρι του γλωσσικού ιδιώματος της Κοζάνης, το οποίο αποτελείται από έναν θησαυρό 5.000 περίπου λέξεων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από την αποδελτίωση του δημοσιευμένου στο ιδίωμα υλικού και από την πρωτογενή έρευνα. Για τις περισσότερες λέξεις παρατίθενται ερανισμένες εκφράσεις, οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του ιδιωματικού λεξιλογίου, και γίνεται μια προσπάθεια ετυμολόγησής τους.