Η εισήγησή μας στο προηγούμενο ΣΤ΄ συνέδριο (Θαν. Νάκας & Ευαγγ. Θωμαδάκη, “Το Λεξικό- Γραμματική των Απάντων του Ρήγα (ένας πρώτος σχεδιασμός με βάση την ψηφιοποίηση του έργου του)”, Υπέρεια τόμος έκτος / Πρακτικά ΣΤ΄ Διεθνούς Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», Βελεστίνο 4-7 Οκτωβρίου 2012, Μέρος Β΄, 1013-1049 (βλ. σ. 1030), όταν παρουσιάσαμε τον σχεδιασμό του Λεξικού-Γραμματικής των Απάντων του Ρήγα, κατέληγε ως εξής:
«Ο καταρτισμός ενός Λεξικού–Γραμματικής [δηλαδή, ενός λεξικού που μας δίνει ταυτόχρονα και όλη τη γραμματική] του έργου του Ρήγα αποτελεί ένα φιλόδοξο εγχείρημα που βρίσκεται ακόμη στην αρχή του. Με τις (αναγκαστικά) αποσπασματικές και ετερογενείς επισημάνσεις που περιλάβαμε στην παρούσα εισήγηση, έπειτα από μια επιλεκτική περιδιάβαση στο γλωσσικό τοπίο των κειμένων του Ρήγα, προσπαθήσαμε να δείξουμε ότι η ολοκλήρωση του εγχειρήματος αυτού ανοίγει το δρόμο για ένα πλήθος επιμέρους ειδικότερων μελετών.«
»Ο πλούτος των στοιχείων που συγκεντρώνονται στο Λεξικό-Γραμματική, όχι μόνο παρέχει τις ασφαλέστερες ‘ενδοκειμενικές ενδείξεις’ σε μελέτες σχετικές με το ύφος ή την ταύτιση της πατρότητας των έργων του Ρήγα, αλλά υπηρετεί και τη διερεύνηση της ιστορικής εξέλιξης της ελληνικής, και μάλιστα της περιόδου εκείνης κατά την οποία η γραπτή μορφή της γλώσσας αγωνίζεται να αποκτήσει εθνική ταυτότητα.«
»Η συνεισφορά των κειμένων που δημοσίευε ο Ρήγας την κρίσιμη και ενδιαφέρουσα αυτή περίοδο δεν έχει συζητηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε, επομένως μια ακριβέστερη εικόνα των γλωσσικών του επιλογών θα συνεισέφερε σημαντικά σε μια τέτοια συζήτηση. Διανοίγονται, εξάλλου, νέες προοπτικές σε ό,τι αφορά τη γλωσσοφιλολογική μελέτη του Ρήγα [ ] [δηλαδή όχι μόνον από τη σκοπιά των λεξικογραμματικών του επιλογών, αλλά ακόμη και] από τη σκοπιά της ρητορικής δομής των διαφωτιστικών του κειμένων ή, ακόμη, από τη σκοπιά της στιχουργικής του δεινότητας, δεδομένου ότι και ο ίδιος ο Ρήγας θεωρούσε τον εαυτό του ‘στιχουργητή’.«
»Για το λόγο αυτό, η λεξικο-γραμματική αποδελτίωση που επιχειρείται εδώ, [ ] ιχνηλατεί με τον πιστότερο δυνατό τρόπο την κειμενική συμπεριφορά των λημμάτων [που θα πει ότι όλες οι λέξεις εξετάζονται με τα συμφραζόμενά τους], αποτυπώνει δηλαδή το μεγαλύτερο δυνατό εύρος πληροφοριών που θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμες σε ενδεχόμενες διαφορετικές οπτικές γλωσσοφιλολογικής έρευνας [ ]».
Μέσα στο ίδιο αυτό γενικό πλαίσιο κινείται και η παρούσα μελέτη, εστιάζοντας σε λέξεις που αρχίζουν με ένα από τα 4 γράμματα: ζ, η, θ ή ι –που θα πει ότι η σύνταξη του λεξικού-γραμματικής θα ξεκινήσει με τη συγκέντρωση όλων των λέξεων με αρχικό γράμμα ένα από αυτά τα τέσσερα.
Σημαντική Επισήμανση. Η ψηφιοποίηση των κειμένων, την οποία οφείλουμε στον μόχθο του κ. Δημ. Καραμπερόπουλου, αφορά αποκλειστικά το έργο του Ρήγα, δεδομένου ότι δεν ψηφιοποιήθηκαν τα πρώτα κεφάλαια του Νέου Ανάχαρσι, σε μετάφραση των Γ. Σακελλάριου και Γ. Βεντότη, ούτε και Ο Πρώτος Ναύτης σε μετάφραση του Α. Κορωνιού. Στο παρόν λεξικό-γραμματική δεν συμπεριλαμβάνονται τα τοπωνύμια και λοιπές λέξεις της Χάρτας της Ελλάδος, της Νέας Χάρτας της Βλαχίας και της Γενικής Χάρτας της Μολδοβίας, τα οποία, εξάλλου, έχει συγκεντρώσει και δημοσιεύσει ο Δ. Καραμπερόπουλος (Οι Χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας του Ρήγα Βελεστινλή, Βιέννη 1797, Νέα στοιχεία – Ευρετήριο – Αυθεντική Επανέκδοση, Αθήνα 2005, Έκδοση Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών – Βελεστίνου – Ρήγα, σσ. 41-94).
Νάκας & Ντίνας 1_Εισαγωγικά και Πρόγραμμα Συνεδρίου
Νάκας & Ντίνας 2_Το κείμενο της εισήγησης