Chlapoutaki, E., & Dinas, K. D. (2020). Teachers’ attitudes towards Critical Literacy Pedagogy and the role of their education: international experience. Multilingual Academic Journal of Education and Social Sciences, 8(1), 157-170. (in Greek)
Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση των στάσεων των μελλοντικών αλλά και των εν ενεργεία εκπαιδευτικών απέναντι στην υλοποίηση προγραμμάτων κριτικού γραμματισμού –είτε αυτός αφορά στα έντυπα κείμενα είτε στα κείμενα των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας (media)– και του ρόλου της εκπαίδευσής τους στη διαμόρφωση ή στον επαναπροσδιορισμό της στάσης τους. Η διερεύνηση βασίστηκε στη διεθνή βιβλιογραφία της τελευταίας δεκαετίας. Στην ανασκοπούμενη βιβλιογραφία ως αποτελέσματα στοχευμένης εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών παρουσιάζονται η μεταστροφή της αντίληψης περί γραμματισμού, η άρση των επιφυλάξεων και η αναθεώρηση των πρακτικών για όσους διάκεινται αρνητικά απέναντι στην παιδαγωγική του κριτικού γραμματισμού καθώς και η ενδυνάμωση εκείνων που την εφαρμόζουν. Στη βάση αυτών των αποτελεσμάτων θα υποστηρίξουμε την ανάγκη επανασχεδιασμού της εκπαίδευσης των υποψήφιων και των εν ενεργεία εκπαιδευτικών στην Ελλάδα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ευδοκίμηση των αλλαγών –ισχυουσών και επικείμενων– στα προγράμματα σπουδών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης προς την κατεύθυνση του κριτικού γραμματισμού.
Λέξεις-κλειδιά: κριτικός γραμματισμός, στάσεις εκπαιδευτικών, εκπαίδευση εκπαιδευτικών
Ντίνας, Κ. 2020. Επέστρεφε! Λογοτεχνικές ανορθογραφίες; Στο Ν. Τσιτσανούδη-Μαλλίδη (επιμ.). Το λάθος και η δυναμική του στη γλώσσα και στην επικοινωνία. Εκδόσεις Gutenberg, σσ. 132-160
«Το “Επέστρεφε”, με το χοντρό γραμματικό λάθος του τίτλου του, έχει προκαλέσει πολλών αναγνωστών και κριτικών την απορία και τη δυσαρέσκεια. Τι μπορεί να χρειάζεται ένα τέτοιο λάθος, βαλμένο με τόση αυταρέσκεια και τόση επιμονή στο ωραιότατο αυτό ποίημα;» αναρωτιέται ο Κ.Θ. Δημαράς. Πάνω σε αυτό το ερώτημα επιχειρείται μια γενικότερη συζήτηση γύρω από το προσωπικό ύφος στη λογοτεχνία, την έννοια του γλωσσικού λάθους ή/και της γλωσσικής παρέκκλισης στον χώρο της λογοτεχνίας –και όχι μόνο. Με αφορμή τον Καβάφη και την… παρέκκλισή του γίνεται, τελικώς, γενικότερος λόγος περί γλωσσικής ελευθερίας.
Γκαντιά, Ε. & Ντίνας, Κ. 2020. Χαρακτηριστικά σχεδιασμού ψηφιακών ιστοριών. Στο ISSN: 2241-6781 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ’ 16ο, Ιαν. 2020, σσ. 166-177
Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται βιβλιογραφικά τα σύνθετα χαρακτηριστικά σχεδιασμού των ψηφιακών ιστοριών. Συγκεκριμένες λειτουργίες των διαδραστικών ψηφιακών αφηγήσεων όπως τα ενσωματωμένα λεξικά/ γλωσσάρια, τα θερμά σημεία εικόνων, τα κινηματογραφικά εφέ και στοιχεία που σχετίζονται με τη γλώσσα ανάγουν το εν λόγω περιβάλλον πολυμέσων σε αποτελεσματικό μέσο για την προώθηση της κατανόησης ιστοριών αλλά και της κατανόησης της σημασίας των λέξεων.
Λέξεις-Κλειδιά: ψηφιακή αφήγηση, ενσωματωμένα λεξικά/ γλωσσάρια, θερμά σημεία κινηματογραφικά εφέ, μεγαλόφωνη ανάγνωση.
Στάμου, Α., Γρίβα, Ε., Μπούρας, Σ. & Ντίνας, Κ. 2019. Εμείς’/ οι ‘Άλλοι’ ─ ‘Εδώ’/ ‘Εκεί’: Μια Κριτική Ανάλυση του Λόγου Μεταναστών/τριών Μαθητών/τριών Αλβανικής Καταγωγής. Το βήμα των κοινωνικών επιστημών, τόμος ΙΗ’, τεύχος 71, σσ. 89-109
Οι ταυτότητες που κατασκευάζουν οι μετανάστες/τριες μαθητές/τριες, με βάση τον τρόπο με τον οποίο τοποθετούν στον λόγο τους τον εαυτό τους και τους άλλους, είναι κρίσιμες, καθώς επηρεάζουν τη δυναμική των τάξεων και συμβάλλουν στην ομαλή κοινωνική και σχολική ένταξή τους. Στην παρούσα εργασία εξετάζουμε τις απόψεις μαθητών/τριών δημοτικού σχολείου και αλβανικής καταγωγής μέσα από ημι-δομημένες συνεντεύξεις. Από την κριτική ανάλυση του λόγου τους, φαίνεται πως οι μετανάστες/τριες μαθητές/τριες κατασκευάζουν την ταυτότητά τους συντασσόμενοι/ες με την ομάδα του ‘εμείς’ και αντιπαρατιθέμενοι/ες με την ομάδα του ‘οι άλλοι’ (που είναι ‘εδώ’). Όμως, τελικά, η ταυτότητά τους οικοδομείται με θετική αναφορά το ‘εδώ’ (που είναι το τώρα) και με αρνητική αναφορά το ‘εκεί’ (που είναι το πριν και σπάνια το μετά). .
Λέξεις κλειδιά: ταυτότητα, μετανάστες/τριες μαθητές/τριες, δημοτικό σχολείο, κριτική ανάλυση λόγου.
Γκαντιά, Ε. & Ντίνας, Κ. 2019. Δέσμευση των νηπίων στη μεγαλόφωνη ανάγνωση: H μεταβλητή της τοποθέτησης των μαθητών στον χώρο. Νέος Παιδαγωγός 15, σσ. 405-416.
Στο παρόν άρθρο διερευνάται η σχέση μεταξύ της τοποθέτησης των νηπίων στον χώρο και της δέσμευσής τους στη μεγαλόφωνη ανάγνωση. Το δείγμα αποτέλεσαν 26 νήπια και προνήπια, τα οποία εκτέθηκαν στην ακρόαση τριών ιστοριών με την τεχνική της μεγαλόφωνης ανάγνωσης και την υιοθέτηση του συν-δημιουργικού στυλ ανάγνωσης από την πλευρά των εκπαιδευτικών/αναγνωστών. Η δέσμευση των νηπίων στη μεγαλόφωνη ανάγνωση αξιολογήθηκε με λεκτικό και μη λεκτικό τρόπο, αφού τοποθετήθηκαν από τις εκπαιδευτικούς σε δύο «θέσεις ανάγνωσης». Βάσει των αποτελεσμάτων, η εγγύτητα στον εκπαιδευτικό/κείμενο ανάγεται σε σημαντικό παράγοντα τόσο της λεκτικής όσο και της μη λεκτικής δέσμευσης των νηπίων στη μεγαλόφωνη ανάγνωση, η δε διάταξη «συμπλέγματος» υποστηρίζει καλύτερα τη δέσμευση για περισσότερους μαθητές.
Γιάγκογλου, Δ. & Ντίνας, Κ. 2019. Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στο νηπιαγωγείο. Μια μελέτη περίπτωσης σε μαθητές νηπιαγωγείου. Στο: Γ. Κατσιαμπούρα, Τ. Λιάμπας, Π. Παυλίδης (Επιμ.). Η Κριτική Εκπαίδευση για το σχολείο των κοινωνικών αναγκών, Θεσσαλονίκη, σσ. 128-146
Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά και στον ελληνικό χώρο γίνονται διδακτικές προτάσεις και έρευνες (Κασκαμανίδης & Ντίνας 2004, Ντίνας & Ζαρκογιάννη 2009, Τσιπλάκου & Χατζηιωάννου 2010, Παπαζαχαρίου, Φτερνιάτη, Αρχάκης & Τσάμη, 2013, Μαρωνίτη & Στάμου, 2015, Αθανασιάδης, 2016), οι οποίες εστιάζουν στη διδακτική αξιοποίηση των γλωσσικών ποικιλιών. Τα ισχύοντα αναλυτικά προγράμματα, το ΔΕΠΠΣ (Υ.Α. Γ2/21072β, ΦΕΚ 304 – Β/13-03-03, 2003) και το ΑΠΣ (2011) υποστηρίζουν τη γλωσσική ποικιλότητα και πρεσβεύουν ότι σκοπός του νηπιαγωγείου είναι να βοηθήσει τα νήπια να αποκτήσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο βαθμό επικοινωνιακής ικανότητας και γλωσσικού-κριτικού γραμματισμού (ΑΠΣ, 2011:205). Ωστόσο, αν και υπάρχει το θεωρητικό πλαίσιο, η διδασκαλία των γλωσσικών ποικιλιών απουσιάζει από το ελληνικό νηπιαγωγείο. Οι διδακτικές «απόπειρες» που έχουν γίνει ως τώρα στον ελληνικό χώρο αφορούν στην πρόταση και εφαρμογή προγραμμάτων γλωσσικής ποικιλότητας σε παιδιά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το νηπιαγωγείο αποτελεί έναν αχαρτογράφητο και συγχρόνως προκλητικό χώρο αναφορικά με αυτό το ερευνητικό πεδίο. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιαστεί ένα πρόγραμμα κριτικού γραμματισμού αναφορικά με τη γλωσσική ποικιλότητα, το οποίο σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε σε παιδιά νηπιαγωγείου, με σκοπό την ανάπτυξη της κριτικής γλωσσικής επίγνωσης και ειδικότερα ότι οι γλωσσικές ποικιλίες (γεωγραφικές, κοινωνικές, λειτουργικές) αποτελούν ζωντανό κομμάτι της ελληνικής γλώσσας. Κάνοντας μία σύντομη αποτίμηση της παρέμβασής μας, θα λέγαμε ότι αυξήθηκε η κοινωνιογλωσσική επίγνωση των παιδιών και ότι τα παιδιά δείχνουν να αποδέχονται τη γλωσσική ετερογένεια ως κάτι φυσικό, αν και έχουν ήδη σχηματίσει στερεοτυπικές αντιλήψεις αναφορικά με τις γλωσσικές ποικιλίες.
Λέξεις-κλειδιά
Γλωσσική ποικιλότητα, κριτικός γραμματισμός, MME, Νηπιαγωγείο
Ντίνας, Κ. & Μουστάκα, Θ. 2019. Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας με χρήση ΤΠΕ: απόψεις μαθητών Γυμνασίου, στο International Journal of Educational Innovation, Vol. 1 2019,σελ 60-72 (ηλεκτρονική έκδοση) https://journal.eepek.gr/ ISSN: 2654-0002
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση των απόψεων μαθητών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας με χρήση ΤΠΕ. Για τον λόγο αυτό σχεδιάσαμε και εφαρμόσαμε στην τάξη επτά διδακτικά σενάρια για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α ́ Γυμνασίου, με αξιοποίηση ποικίλων εργαλείων της Πληροφορικής, όπως των λογισμικών επεξεργασίας κειμένου και παρουσιάσεων, του Διαδικτύου, των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωμάτων κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα, της κοινής χρήσης εγγράφων, των ιστοεξερευνήσεων και του εκπαιδευτικού λογισμικού «Γλώσσα η Ελληνική. Οι περιπέτειες των λέξεων». Τα συμπεράσματα της έρευνάς μας είναι ότι η χρήση των ΤΠΕ στο συγκεκριμένο μάθημα προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον όλων των συμμετεχόντων μαθητών, την οικοδόμηση της γνώσης μέσα από την αυτενέργεια, τον πειραματισμό με τις νέες διδακτικές μεθόδους, τη διερεύνηση της γνώσης μέσα από τη διδακτική πρακτική, τη συνεργασία, καθώς και τη θετική τους στάση απέναντι στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας.
Λέξεις κλειδιά: Τ.Π.Ε., Ηλεκτρονικά λεξικά, Σώματα κειμένων, Googledocs, Webquest.
Σακελλαρίου, Α. & Ντίνας, Κ. 2019. Το κειμενικό είδος της επιστολής και η διδασκαλία του μέσα από τα εγχειρίδια Γλώσσας στην ελληνική υποχρεωτική εκπαίδευση. Στο: Μελέτες για την ελληνική γλώσσα 39 (2019) σσ. 851-866.
In this paper first we present the characteristics of the letter as a genre, focusing on its form as well as on its content. Then we examine its presence in the school books of the Greek obligatory education. We discover that very few letters are contained in these books and that children are mostly asked to write letters without having studied real letters and without having realized the impact they could have on the historical and social context in which they have occurred. Emphasis is placed on their form rather than on their content. Letters are mostly used as a communicative framework for the children to write descriptive, narrative and especially argumentative texts.
Ντίνας, Κ. & Σωτηρίου, Ε. Νέο(;) πρόγραμμα γλωσσικής διδασκαλίας για την Α´ Λυκείου: εμπειρίες εφαρμογής, στο Βασιλάκη, Ε., Καλμπένη, Σ., Κίτσιου, Ρ. (Επιμ.) (2019). Πρώτη γλώσσα & Πολυγλωσσία. Εκπαιδευτικές & Κοινωνικοπολιτισμικές Προσεγγίσεις. Πρακτικά Συνεδρίου Τζαρτζάνεια 2015. (Τύρναβος, 6-8 Νοεμβρίου 2015), σσ. 310-329
Τζαρτζάνεια2015
Ακολουθώντας το νέο(;) πρόγραμμα σπουδών νέας ελληνικής γλώσσας για την Α´ Λυκείου σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε σε τέσσερα τμήματα της Α´ Λυκείου μια ερευνητική εργασία με θέμα τον αθλητισμό και τις αθλητικές εφημερίδες. Ακολουθήσαμε την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και χρησιμοποιήσαμε τις νέες(;) τεχνολογίες, υιοθετώντας τις αρχές του κριτικού γραμματισμού, που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα που αφορούν τη γλώσσα και τον κοινωνικό της ρόλο, ώστε να τους/τις καταστήσει κριτικούς αναγνώστες/τριες των κειμένων και κατ’ επέκταση του κόσμου που αυτά αναπαριστούν, με τελικό σκοπό να αποκτήσουν την ικανότητα επικοινωνίας αλλά και δράσης μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία. Το σχέδιο διδασκαλίας που εφαρμόσαμε εντάσσεται στις δύο τελευταίες θεματικές του νέου Π.Σ., «Το κείμενο: η δομή, τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του» και «Γλώσσα, κοινωνία και επικοινωνία». Αξιοποιεί παράλληλα το σχολικό βιβλίο εμπλέκοντας στη διδασκαλία τις τρεις τελευταίες ενότητές του (το θεωρητικό πλαίσιο που αφορά την περιγραφή, την αφήγηση και τη συνοχή) και αφορμάται από τη θεματική ενότητα του αθλητισμού με προεκτάσεις στις θεματικές ενότητες της γλώσσας και του διαλόγου αλλά και των ΜΜΕ. Παράλληλα εντάσσει διδακτικά τη δημιουργική γραφή και εμπλέκει τους μαθητές με ποικιλία κειμένων. Τελικός στόχος του σχεδίου ήταν οι μαθητές να είναι σε θέση να παράγουν τα δικά τους κείμενα, έχοντας συνείδηση του αποτελέσματος που επιδιώκεται με κάθε γλωσσική και κειμενική επιλογή. Στο τέλος της διδασκαλίας οι μαθητές αποτίμησαν θετικά την όλη διαδικασία.
Λέξεις–κλειδιά
διδασκαλία γλώσσας, νεοελληνική γλώσσα, νέο πρόγραμμα σπουδών, Α´ Λυκείου, κριτικός γραμματισμός, σχέδιο διδασκαλίας (project).
Γκαντιά, Ε. & Ντίνας, Κ. 2019. Ταξιδεύοντας με τις ΤΠΕ: Από τη φωνολογική επίγνωση στη δημιουργική γραφή και την ψηφιακή αφήγηση, στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Νέος Παιδαγωγός» – Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Παιδαγωγό του Σήμερα», Αθήνα, 11-12 Μαΐου 2019, Συνεδριακός χώρος ‘Triena Business Center’. ISBN: 978-618-82301-5-6, σσ. 1878-1886
Το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο συνιστά μια διδακτική προσέγγιση για την κατάκτηση της φωνολογικής επίγνωσης και πιο συγκεκριμένα τη διάκριση/ αναγνώριση του αρχικού φωνήματος /k/, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με ενδιαφέροντα τρόπο μέσα από τη χρήση των λογισμικών WordArt, TuxPaint, CmapTools καθώς και του εργαλείου Web 2.0, Story Jumper, εμπλέκοντας δημιουργικά την ψηφιακή αφήγηση και τη δημιουργική γραφή. Στην εργασία παρουσιάζεται ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η εφαρμογή του διδακτικού σεναρίου με τη συνδρομή των Τ.Π.Ε., το οποίο έχει δοκιμαστεί σε 14 μαθητές προσχολικής ηλικίας.
Λέξεις – Κλειδιά: Διδακτικό σενάριο, Τ.Π.Ε., φωνολογική επίγνωση, δημιουργική γραφή, ψηφιακή αφήγηση.